Gelişmişlik endeksi, ülkelere göre kanser sağkalım sonuçlarını etkiliyor

İnsan Gelişmişlik Endeksi (Human Development Index - HDI) bir ülkenin sosyo-ekonomik gelişmişliğinin ölçümü için kullanılan bir indekstir. Bu endeks, ülkenin ekonomik refah, eğitim ve sağlık düzeyleri gibi önemli faktörleri değerlendirerek bir ülkenin insan gelişim düzeyini ölçer. İnsan gelişmişlik endeksi (İGE), Milliyetlerarası İnsan Gelişimi Programı tarafından yayınlanmaktadır. Bu üç faktörün (ekonomik refah, eğitim ve sağlık) ağırlıkları eşit olarak alınır ve sonuç olarak bir ülkenin İGE skoru oluşur. Bu skor 0 ile 1 arasında değişebilir ve 1'e yaklaştıkça ülkenin insan gelişim düzeyi daha yüksek olur.

Nüfusa oranla kanser vaka sayısı, gelişmiş ülkelerde gelişmemişlere göre 2,5 kat daha fazla
ayrıca veriler Gelişmişlik İndeksine (HDI) göre belirlenen gelişmişlik seviyesinde en üst sıralardaki ülkeler ile en alt sıralardaki ülkeler arasında, kanser oranları açısından 2,5 kat fark olduğunu gösterdi. Buna göre, 2018 yılında, gelişmiş bölgelerde her 100 bin kişide 296 kanser vakası görülürken, az gelişmiş bölgelerde bu sayı 115'te kaldı. Bununla birlikte, kadınlarda rahmi ağzı kanserinin az gelişmiş ülkelerde gelişmiş ülkelere göre 3 kat fazla görüldüğü belirlendi.

İnsan Gelişmişlik Endeksi Kanser Sonuçlarını Nasıl Etkiliyor?

1 Ocak 2023'te THE LANCET Oncology adlı dergide yayımlanan SURVCAN-3 adlı çalışmada, Afrika, Orta ve Güney Amerika ve Asya'da 32 ülkede kanser sağkalım oranları belirlendi. Çalışma, 2008-2012 yılları arasında 68 nüfus temelli kanser kayıt merkezi tarafından takip edilen 15 temel kanser türünden 1.400.435 kişiden oluşuyor.

Yaşa göre standartlaştırılmış net sağkalım (sadece kansere yaşam kayıplarına göre) hesaplandı ve sonuçlar, İGE (insan gelişmişlik endeksi) kategorilerine göre ülkeler sınıfları analiz edildi. Net sağkalım ülkeler ve bölgeler arasında büyük ölçüde değişebildi ve sağkalım oranları İGE'nin artmasıyla artıyor.

Kanser türleri arasında en düşük 3 yıllık net sağkalım oranı, en düşük İGE kategorisindeki ülkelerde 54.6% ile Fildişi Sahili'nde prostat kanseri için saptandı; buna karşın prostat kanseri için en yüksek 3 yıllık net sağkalım oran ise 96.8% ile İsrail'de idi. Özellikle meme kanserinde, 3 yıllık net sağkalım oranı çoğu ülkede %80'in üzerindeydi. Meme kanseri için bu oran Orta ve Güney Amerika'da, Şili'de %80.9 ile başlayıp Kosta Rika'da %90.5'e kadar uzandı. Ancak Afrika'da Zimbabwe'de %61.7 ile başlayıp Kenya'da %87.9'a kadar uzandı. Asya'da ise İran'da %56.0 ile başlayıp Güney Kore'de %93.9'a kadar uzandı.
Türkiye içinse kansere özgü 3-5 yıllık net sağkalım verileri henüz mevcut olmamakla birlikte ülkemizde sağlık hizmetleri kalite ve erişilebilirlik anlamında dünya genelinde önde gelen ülkelerdendir. Kanser alanında daha iyi olmamız gereken konuların başında klinik araştırma olarak ifade ettiğimiz insan deneyleri konusundaki farkındalığımız gelmektedir.

Araştırmacılar, ülkeler arasındaki kanser sağkalım farklılıklarının ülkenin gelişmişlik düzeyi ve sağlık hizmetlerinin erişilebilirliği ve verimliliğine bağlı olduğunu belirtiyorlar ve bu verilerin, kanser kontrolüne yönelik öncelikleri belirlemede politikacıları bilgilendirebileceğini söylüyorlar.

Kaynak:
Isabelle Soerjomataram, Citadel Cabasag, Aude Bardot, et al. Cancer survival in Africa, central and south America, and Asia (SURVCAN-3): a population-based benchmarking study in 32 countries. THE LANCET Oncology, 01 Jan 2023