Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan tarafından onaylanmasının ardından 29.01.2022 tarihli Resmî Gazete'de yayımlanarak yürürlüğe giren 7352 sayılı Kanun ile 213 sayılı Vergi Usul Kanunu'na (VUK) eklenen geçici 33. madde uyarınca enflasyon düzeltmesi uygulaması 2023 yılı sonuna kadar ertelenmişti. Ekonomi yönetiminin bunu yapma nedenlerinden birisi de vergi gelirlerinde kaybı engellemekti. Ancak İspanya merkezli BBVA Grubu, sürpriz yaparak bugün Türkiye’de Garanti BBVA için 1 Ocak 2022 itibarıyla “hiperenflasyon muhasebesi” uygulayacağını açıkladı. Banka, IAS 29 kuralı gereği 3 yıllık toplam enflasyonu yüzde 100’ü geçen ülkelerde bankaların mali durumlarının gerçeği yansıtır biçimde ortaya konması için “hiperenflasyon muhasebesi” uygulanması gerektiğini hatırlatarak, “Türkiye’de enflasyon şubat ayı itibarıyla son 3 yılda yüzde 100’ü aştı, uluslararası denetim şirketleri de 30 Haziran itibarıyla enflasyon muhasebesi uygulanması gerektiğini zaten kamuya açıkladı” dedi. Bir gün önce enflasyon muhasebesine geçeceğini açıklayan BBVA’nın, bugün “hiperenflasyon” vurgusunu yapması da ayrıca dikkat çekti.

Bankacılık sektörünün kârı düşecek mi?

Bu kararın dün bankacılık sektörünün yılın ilk 5 ayında net kârının geçen yılın aynı dönemine göre yüzde 434 artışla 132 milyar 101 milyon liraya yükselmesiyle aynı zamana denk gelmesi de manidardı. Bu rastlantı akla hemen “Garanti BBVA’yı diğer bankalar da izlerse bankacılık sektörünün kârı düşecek mi yoksa zarara mı dönüşecek?” sorusunu akla getirdi. Biz de konuyu, enflasyon muhasebesiyle ilgili nisan ayında çalışma yayınlayan Marmara Üniversitesi İşletme Fakültesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Burak Arzova’ya sorduk. Arzova, bankalar düşük faiz nedeniyle anormal kâr ediyor gibi görünseler de aslında özsermaye kârlılığının çok düşük olduğuna dikkat çekerek, “Garanti BBVA’nın aldığı karar çok doğru. 3 ayda kümülatif enflasyon yüzde 100’ü geçiyorsa aslında uygulanması gereken finansal raporlama standardına adım atmış oldular. Umarım diğer bankalar da uygulamaya geçerler” dedi.

İşletmelerin bilançolarını en güncel değerine ulaştırmak için bu raporlamaya geçmeleri gerektiğine dikkat çeken Arzova, “Çünkü enflasyon çok yüksek olduğu için kârı götürmüş oluyor. Kâr sadece fiktif olarak görünüyor. O nedenle işletmeler enflasyon muhasebesiyle sermayelerini korumak istiyorlar. Endeksleme değeriyle bilançolarını en güncel değerine ulaştırıyorlar” diye konuştu.

OECD Türkiye’yi artık grafiklerine almıyor

Burak Arzova, bilançonun gerçek değerini belirtmemenin aslında yanıltıcı bilgi vermek anlamına da geldiğine dikkat çekerek, “Ancak bunu yapmak bir ekip işi. İşletmelere zaman anlamında ek yük getirdiği için erteleme yolunu seçiyorlar” dedi.

Arzova, resmi olarak yüzde 73.5’e ulaşan enflasyon nedeniyle Ekonomik İşbirliği ve Kalkınma Örgütü’nün (OECD) artık Türkiye’ye yer vermediğini de vurgulayarak, “Arjantin’i de almıyorlar artık çünkü bu ülkelerdeki yüksek enflasyon grafiklerini bozuyor” şeklinde konuştu.

İşletmelerin kârlılık oranlarında değişimler yaşanabilir

Prof. Dr. Burak Arzova’nın nisan ayında yayınladığı “Yüksek Enflasyonlu Ekonomilerde Finansal Raporlama Süreçleri ve Enflasyon Muhasebesinin Finansal Tablolara Olan Etkisi” başlıklı çalışmasında, enflasyon düzeltmesi sonucunda işletmenin verimliliğini ve performans sonuçlarını yansıtan kârlılık oranlarında değişimler yaşanabileceği vurgulanıyor. Çalışmada dikkat çeken bazı noktalar şöyle:

• Türkiye gibi üretiminin önemli bir bölümü ara mal ithalatına bağlı olan ülkelerdeki işletmelerin net satışları tarihi maliyetlere göre hesaplandığında olduğundan yüksek çıkabilir.
• Enflasyon muhasebesi uygulamaları sonucunda işletmenin net satışları ve dönem net kârı, stok ve satış maliyetlerinin yükselmesi sonucunda düzeltme öncesine göre daha düşük çıkabilir. Bu durum enflasyon döneminde ortaya çıkan aktif kârın düzeltilmesini de sağlayarak finansal tabloların gerçeğe uygun bilgiyi sunmasına katkı sağlayabilir.
• Dönem net kârı ve net satışlarda enflasyon düzeltmesiyle meydana gelebilecek azalma işletmelerin kârlılık oranlarının azalmasına sebep olabilir Ayrıca bilanço kalemlerindeki enflasyon düzeltmesi sonucunda aktif, pasif ve özkaynak kalemlerindeki artış sonucunda bu kalemlerin hesaplamaya paydada dahil edildiği kârlılık oranlarında da azalış meydana gelebilir.
• Tüm bu değişimler sonucunda enflasyon muhasebesi uygulamaları sonucunda başta literatürde sıklıkla kullanılan aktif kârlılığı, özkaynak kârlılığı, net kâr marjı gibi oranlar olmak üzere kârlılık oranlarında azalış meydana gelebileceği yorumu yapılabilir.