Türkiye’nin 1 yıllık performansı: İklim Karnesi sıfırlarla dolu

Türkiye, Paris İklim Anlaşması’nı, imzalandıktan beş yıl sonra 11 Ekim 2021 tarihinde Meclis’te onayladı. Böylece anlaşmayı onaylayan 192. ülke oldu. Aralarında İklim İçin 350 Derneği, Greenpeace, İklim Değişikliği Politika ve Araştırma Derneği’nin de olduğu sivil toplum kuruluşları Türkiye’nin geçen 1 yılda iklim için attığı ve atmadığı adımları inceledi.

‘Kömürden çıkışa bakanlık müdahalesi’

İklim İçin 350 Derneği’nden Efe Baysal, Türkiye'nin İklim Şûrası düzenlenmesinin umut verici bir adım olduğunu belirterek “Ancak Emisyon Azaltımı Komisyonu’na iklim alanında faaliyet gösteren kuruluşların davet edilmemesi hayal kırıklığına sebep oldu. Ayrıca kömürden çıkış, kömür kapasitesini azaltma gibi komisyon toplantılarında oylanan ve kabul edilen kararlar, Şûra sonunda gerçekleşen üst düzey toplantılarda Bakanlık düzeyinde müdahalelerle kararlardan çıkarıldı” dedi.

‘Geride kalıyor’

İklim Değişikliği Politika ve Araştırma Derneği Yönetim Kurulu üyesi Gülşah Deniz Atalar da “İklim STK’ları tarafından hazırlanan raporlar Türkiye’deki kömür madenlerinin güneş panelleri ile kaplanması durumunda 6,9 milyon hanenin elektrik ihtiyacını karşılanabileceğini ortaya koyarken, Enerji Bakanlığı’nın hala kömürlü termik santral yatırımlarını önceliklendirmesi, madenleri genişletmek için çaba göstermesi ve tasarruf politikalarını hayata geçirmemesi iklim mücadelesinde Türkiye’yi geride bırakıyor” diye konuştu.

‘STK’lar dahil edilmiyor’

Avrupa İklim Eylem Ağı Türkiye İklim ve Enerji Politikaları Koordinatörü Özlem Katısöz ise şu ifadeleri kullandı:

“Türkiye’nin iklim politikaları için hukuksal bir altyapı oluşturmak üzere iklim yasası hazırlıklarına başlaması sevindirici bir gelişmeydi. Ancak, iklim alanında faaliyet gösteren sivil toplum ve düşünce kuruluşlarının sürece dahil olma çabaları karşılıksız kaldı. Yasa taslağının iki senedir Bakanlık yetkilileri tarafından yazıldığını biliyoruz. Tüm tarafların iklim değişikliğine yönelik talep ve ihtiyaçlarını, kapsayıcı ve adil şekilde karşılayan bir yasanın ortaya çıkması için iklim alanında faaliyet gösteren STK’ların da yasa yapım sürecinde yer alması gerekiyor.”

‘Politikalar paylaşılmadı’

Sürdürülebilir Ekonomi ve Finans Araştırmaları Derneği (SEFİA) direktörü Bengisu Özenç de, Türkiye’nin iklim hedefinden bahsederek “İklim Değişikliği Başkanlığı’nın Türkiye’nin iklim hedefini güncellemek üzere çalışmalar yürüttüğünü biliyoruz ve yeni iklim hedefinin tespiti için bilimsel araçlar kullanılmasını takdir ediyoruz. Ancak açılış toplantısı dışında sürecin katılımcı yürütülmemesi üzücü. Yapılan modelleme çalışmalarında referans senaryonun hangi varsayımlar altında hazırlandığı ve azaltım için ne gibi politikaların değerlendirmeye alındığı sosyal paydaşlarla paylaşılmadı” dedi.

‘Kömür yatırımları sürdü’

Greenpeace Akdeniz İklim ve Enerji Proje Sorumlusu Onur Akgül de “Kömürden çıkış, Türkiye'nin iklim eyleminde atılabilecek kritik bir adımken, geçtiğimiz 1 sene içerisinde yeni kömür yatırımları devam etti. İklim Şurası'nda ilgili kömürden çıkış kararının nihai metinden çıkarılması, İklim Yasası'nın paydaş katkısına açılmaması, 2053 net sıfır karbon emisyonu hedefine dair hiçbir detayın paylaşılmaması, demokratik katılım açısından sorunlu. Tüm bunlara rağmen Paris Anlaşması'nın onaylanmış olması, doğru yönde atılmış bir adım olmaya devam ediyor. Bu doğru adımın devamını getirmek açısından, Türkiye'nin bir an önce katılımcı iklim eylemine yönelmesi ve iklim krizine karşı yerel ve ulusal ölçekte adil dönüşüm politikaları üretmesi gerekiyor” dedi.

Sıfırlarla dolu bir karne

Ayrıca STK temsilcileri tarafından hazırlanan ve Türkiye’nin iklim konusunda 1 yılını değerlendiren eksilerle dolu karnesi şöyle:

Artılar

(+) Yedi farklı komisyonda Türkiye’nin kısa, orta ve uzun vadeli adımları tartışıldı. Farklı sektörlerden kamu idaresi, özel sektör ve sivil toplum temsilcileri bir araya geldi.

(+) Bakanlık, Türkiye’nin iklim politikaları için bir hukuksal altyapı oluşturmak üzere iklim yasası hazırlıklarına başladı. Bu sayede, iklim politikasına uygun plan ve uygulamalar yasalar ile güvence altına alınabilir, aykırı uygulamalara karşı da hukuksal bir düzenleme çerçevesinde yaptırımlar gelebilir.

(+) Yeni iklim hedefinin tespiti için bilimsel araçlar kullanılıyor.

(+) EPDK, Güneş yatırımlarını hızlandıracak mevzuat değişiklikleri yaptı.

(+) İklim STK’ları tarafından hazırlanan rapora göre, Türkiye’deki kömür madenlerinin güneş panelleri ile kaplanması durumunda 6,9 milyon hanenin elektrik ihtiyacını karşılanabilir.

(+) Dünyadaki ilk ekonomi ve iklim değişikliği temalı fuarı da kapsayan Ekoİklim Zirvesi yapıldı.

(+) Kömürden çıkış 2030 raporu en geç 2030 yılına kadar kömürden çıkışın mümkün olduğunu ortaya koydu.

(+) İstanbul Politikalar Merkezi “Türkiye’nin Karbonsuzlaşması Yol Haritası: 2050 net-sıfır” raporunu hazırladı.

Eksiler

(-) Şûra’nın iklim değişikliği ile mücadele bağlamında en kritik komisyonu olan Emisyon Azaltımı Komisyonu’na iklim alanında faaliyet gösteren kuruluşlar davet edilmedi. Kömürden çıkış, kömür kapasitesini azaltma gibi komisyon toplantılarında oylanan ve kabul edilen kararlar, Şûra sonunda gerçekleşen üst düzey toplantılarda Bakanlık düzeyinde müdahalelerle kararlardan çıkarıldı.

(-) Kömürden çıkış planlaması yerine Türkiye’nin kömür kullanımını henüz ticari ve teknolojik uygulanabilirliği tartışmalı olan karbon yakalama ve tutma teknolojileri aracılığı ile devam edeceğine ilişkin bir karar sonuç metnine dahil edildi.

(-) İklim STK’larının sürece dahil olma çabaları karşılıksız kaldı. Yasa 2 senedir Bakanlık tarafından, hiçbir iklim STK’sı dahil edilmeden hazırlanıyor. Toplantı talep etmelerine rağmen, STK'lar sürece dahil edilmiyor.

(-) Ancak açılış toplantısı dışında iklim STK’ları sürece dahil edilmedi. İklim hedefinin belirlenmesini sağlayacak modellemede hangi varsayımlar altında nasıl bir referans senaryo hazırlandığı ve azaltım için ne tipte politikaların değerlendirmeye alındığı sosyal paydaşlarla paylaşılmadı. Enerji projelerinde fosil yakıtların ağırlığı sürüyor:

(-) Rusya’nın Ukrayna’ya saldırısı ardından AB’de ciddi enerji verimliliği ve tasarrufu önlemleri alınırken Türkiye’nin gündeminde tasarruf yok. Son 1 yılda 72,8 milyar dolarlık fosil yakıt ithal edildi

(-) Enerji Bakanlığı, Paris Anlaşması'na taraf olduktan sonra fosil yakıtların kullanımının azaltılmasına ilişkin bir politika değişikliği yapmadı ya da bir eylem planı açıklamadı.

(-) Muş, Edirne, Tekirdağ, Aydın, Denizli, Ankara, Nevşehir, Amasya ve Çorum'da toplam 75.394,75 hektar alan MAPEG tarafından kömür çıkarmak için ihale edildi.

(-) İthal kömürlü Emba Hunutlu Termik Santrali’nin ilk ünitesi çalışmaya başladı.

(-) Denizli Avdan’da kömür şirketi tarım alanları kömür çıkarmak için kazılmaya başladı, Muğla İkizköy’de kömür şirketi kömür madeni genişletmesinde ısrarına devam ediyor. Türkiye için güçlü ve iddialı bir iklim eyleminin mümkün olduğunu gösteren çalışmalar yapılıyor, buna karşılık enerji aktörleri fosilde ısrarcı.

(-) EÜAŞ “Kömürün geleceği” çalıştayı yaptı.

İPA raporu: Atatürk Havalimanı'nın kapatılması İstanbul'a zarar verecek