Sağlık Bakanlığı verilerine göre, Türkiye’de her yıl yaklaşık 300 bin kişi kalp krizi geçiriyor ve bu
kişilerin 125 bini hayatını kaybediyor. Kalp krizi geçirenlerin çoğu belirtileri tanımıyor, kalp krizi anında ne yapmaları gerektiğini de bilmiyor.

Oysa kalp krizinde hızlı tepki vermek, krizi daha az hasarla atlatmak ve hayatta kalmak için son derece önemli. Ciddiye alınması gereken işaretleri ve o sırada atılacak adımları öğrenirsek bir hayat kurtarabiliriz, belki de kendi hayatımızı…

Dr. Siyami Ersek Göğüs Kalp ve Damar Cerrahisi Eğitim ve Araştırma Hastanesi Kardiyoloji Uzmanı Doç. Dr. Mehmet Eren 10 Haber'den Özgür Gökmen Çelenk'e konuştu.

* Kalp krizinin oluşma mekanizmasını anlatır mısınız, kriz sırasında damar içinde neler olur?

Kalp krizinin en büyük sebebi kalbi besleyen koroner damarların içindeki aterom plaklarının
çatlamasıdır. Aterom plakları genetik yatkınlık, sigara, hareketsizlik, kötü beslenme gibi
sebeplerle oluşur. Ateromu damarın iç yüzeyinde bulunan bir sivilce gibi düşünebilirsiniz. Bu
sivilcenin üstü kabukla kaplıdır, içinde de yağ içeriği fazla olan bir madde bulunur. Ateromlar
damarın içindeki boşluğa doğru çıkıntılar yapar. Ateromların bazıları büyüktür, damarın büyük
bir kısmını tıkayabilir, bazıları da küçüktür. Kalp krizi genellikle büyük ebatlı ateromlardan değil,
küçük ebatlı olanlardan doğar çünkü küçük ateromların yüzeyi daha yumuşak ve incedir. Bu da
daha kolay çatlamalarına neden olur. Bir sebeple aterom yüzeyi çatladığında son derece akıllı
bir sıvı olan kan, o bölgenin yaralandığını algılayarak hemen tamir çalışmasına başlar. İlk
tamirini de pıhtıyla yapar. Fakat pıhtı büyüyüp damarı kapatırsa kan akımı aniden kesilir,
kapanan damarının beslediği kalp duvarında kriz oluşur.

* O sırada kalp duruyor mu?

Her zaman durmuyor. Kalbin durması için kalbin büyük bölümüne kan akışının kesilmesi ya da o
sırada ölümcül ritim bozukluklarının tetiklenmesi gerekiyor.

* Kalp krizi gelmeden önce hissedebileceğimiz belirtiler var mı?

Hareketle artan göğüs ağrısı en önemli belirti. Eğer merdiven ya da rampa çıkarken göğüs
ağrınız oluyor ve ağrı dinlenince geçiyorsa muhtemelen damarlarınızda yüzde 70’in üzerinde bir
darlık var. Dolayısıyla eforla oluşan göğüs ağrılarını önemsemeniz, vakit kaybetmeden bir
doktora gitmeniz gerekir. Yine belli bir efor seviyesinde gelen ağrı, artık daha düşük eforda
geliyorsa bunun da kalp krizinin ayak sesleri olabileceği aklınızda tutun ve bir an önce doktora
başvurun.

* Peki kalp krizi esnasında ne tür yakınmalar görülür?

Hareket ya da istirahat sırasında oluşan şiddetli ağrı kalp krizinin en önemli belirtisi. Göğüs
ağrısına nefes darlığı, bulantı, kusma, terleme eşlik edebilir. Göğüs ağrısı kişide “Bende bir
problem var” dedirtecek kadar kuvvetlidir, kişiye ölüm korkusu yaşatabilir.

* Ağrı, göğsün neresinde ortaya çıkar?

Aslında “Kalp krizi ağrısı ağızla göbek arasında her tarafta hissedilebilir” denir ama ağrının
yüzde 99’u göğsün tam orta kısmında, yani kravat bölgesinde olur. Ağrı göğsün ortasından
başlayıp bazen sırta, çeneye ya da sol kola yayılabilir. Sol koldaki ağrı serçe parmağı ve yüzük
parmağına uzanabilir.

* Sağ kolda görülen ağrıların kalp kriziyle ilgisi yok mu?

Göğsün orta kısmında başlayan ağrı çoğunlukla sol kola yayılır ama bazen her iki kola da
yayılabilir. Diyelim ki hastanın göğüs ağrısı yok ama yalnızca sol kolunda ağrı var, bu durum çok
nadiren kalp krizine işaret edebilir. Ama tek başına sağ kol ağrısının kalp kriziyle ilişkisinin
olmadığını söyleyebiliriz.

* Peki göğüs ağrısı geniş bir bölgede mi yoksa parmakla gösterilecek bir alanda
mıdır?

Bir ya da iki parmakla gösterilen göğüs ağrıları genellikle kalp krizine işaret etmez. Kalp krizini
düşündüren ağrılar bir avuç içinden daha büyük alanda görülür.

* Göğüs ağrısı elimizi bastırdığımızda azalıp artar mı?

Hayır, kalp krizi ağrısı elimizle baskı uyguladığımızda ya da nefes alıp vermekle değişiklik
göstermez. Bu tür ağrıların varlığı bizi kalp-damar hastalıkları tanısından uzaklaştırır.

* Kalp krizi sessiz de geçirilebilir mi?

Evet, özellikle şeker hastalarında kalp krizinin tipik belirtileri görülmeyebilir. Şeker hastalarının
bir kısmında sinir hasarı olduğu için ağrı duyusu kaybolur, mesela bazılarının eli yanar ama
haberi olmaz. Kalp krizinde ağrı önemli bir alarm ama şekeri olanların bir kısmı bu alarmdan
maalesef yoksun… Ek olarak şeker hastalarında kalp krizi daha kötü geçer, bu nedenle şeker
hastaları kalp-damar hastalıkları konusunda herkesten daha fazla dikkatli olmalı.
Bu arada şeker hastalarının bir kısmında kalp krizi esnasında nefes darlığı olabilir. Hasta “Nefes
alamıyorum, sırtüstü yatamıyorum” diyebilir. Nefes darlığının akciğerden mi yoksa kalpten mi
kaynaklandığının ayırımında en önemli gösterge hastanın sırtüstü yatıp yatamadığıdır. Kalp
yetersizliğine girenler sırtüstü yatamazlar, “Boğuluyorum” derler ve hemen oturma pozisyonuna
geçmek isterler ya da sırtüstü yatarken aşırı bir öksürük nöbetiyle karşılaşırlar. Fakat akciğerle
ilgili sorunu olanlar sırtüstü yatabilir.

* Kalp krizi geçirdiğini düşünen biri o sırada neler yapmalı, nelerden kaçınmalı?

İlk yapılması gereken 112’yi aramak. Ardından hasta sırtüstü yatmalı ve hareketsiz vaziyette
beklemeli. Olabildiğince sakin kalmaya dikkat etmeli. Ayağa kalkmaya çalışmamalı.

* Kriz anında Aspirin işe yarar mı?

Evde varsa Aspirin almanın faydası olur. Aspirin dozu 300 miligram olmalı. Normalde günlük
kullanılan Aspirinler 100 miligramdır, ondan üç tane alınabilir. Ama Aspirin asla yutulmayacak,
dil altından emilecek… Dil altında ilaçların kana çabuk karışmasını sağlayan bir damar yapısı
vardır, oradan aldığınız ilaçlar 10 dakikada kana karışır. Aspirini yutarsanız kana ancak üç-dört
saat sonra geçer.

* Öksürmek kalp krizini engeller mi?

Bu, çok sık karşılaştığımız sorulardan biri ama öksürmenin yararlı olduğuna dair tıbbi bir kanıt
yok. Öksürük yalnızca bazı kalp ritim bozukluklarının durdurulmasında işe yarayabilir.