Bir batıl inancın anatomisi : İşte bir çok kültürde neden gece çöp atılmaz!
BATIL İNANCIN ARKASINDAKİ PRATİK NEDENLER
Yasağın alınmasına yol açan tamamen iç sebepleri de hafife almamak gerekir. Aydınlatması olmayan eski sokaklarda çöpler açık çöplüklere atılıyor, geceleri fareler, sokak köpekleri ve hatta suçlular buralarda pusuya yatıyordu. Koku, yırtıcı hayvanları cezbediyor, karanlık ise tuzakları ve kanalları gizliyordu. Yasağın basit ama etkili bir güvenlik ve sağlık kuralı olduğu ortaya çıktı.
18. ve 19. yüzyıllarda Avrupa kentleri hâlâ yetersiz hijyenden kaynaklanan salgın hastalıklarla karşı karşıyaydı. Dar sokaklardaki çöplerin birikmesi veba ve kolera salgınlarının yayılmasına zemin hazırlıyordu. Günlük atık bertarafı, şehrin "yıkamacılarının" akşam olmadan her şeyi toplamasına olanak sağladı. Dolayısıyla batıl inançların aynı zamanda erken dönem halk sağlığı tedbirlerinden biri olduğu ortaya çıkmaktadır.
DÜNYA PARALELLİKLERİ
Benzer yasakla bir çok kültürde mevcut. Örneğin Japonya'da, gün batımından sonra evin "nefes aldığına" ve şansın "dışarı sızmaması" için para veya çöpün dışarı çıkarılmaması gerektiğine inanılır. Brezilya'da bazı mahalleler, gece vakti yapılan çöp dökümlerinin, evsiz vefat eden insanların zavallı ruhlarını kendine çektiğine inanıyor. İnançların benzerliği evrensel bir insan korkusunu akla getiriyor: belirsiz gece, sabaha kadar park etmeyi tercih ettiğimiz riskleri gizliyor.
YASAKLAMA PSİKOLOJİSİ BUGÜN
Batıl inançlar çoğu zaman kontrol ihtiyacımızı tatmin ettiği için uzun süre varlığını sürdürür. Küçük ritüeller sanki görünmez kaosu yönetiyormuşuz hissini veriyor. Yoğun şehir hayatı yaşayanlar için akşam çöp atma yasağı, zaman ve enerji israfı yaratmadan gönül rahatlığı vadeden kolay bir mikro rutin haline geliyor.
Nöropsikoloji, beynin bilişsel kaynakları koruduğu için “istisnasız kuralları” tercih ettiğini gösteriyor. Bir gelenek yüzyıllar boyunca aktarıldığında, örtük bir toplumsal norm olarak kodlanır; kötü ruhlara inanmasanız bile, bunu "ihtimale karşı" yaparsınız.
AKŞAM ÇÖPÜNE EKOLOJİK BİR BAKIŞ
Modern kent ekolojisi açısından bakıldığında, akşamları çöp atmak yasak değildir ancak sakıncalı olabilir. Gün içerisinde konteynerler doluyor, aşırı dolu olması durumunda sabah çöp toplama seferleri gecikiyor. Bazı belediyeler vatandaşlara, çöplerini kamyonların toplama saatinden hemen önce çıkarmalarını tavsiye ediyor. Bu uygulama eski inançlarla örtüşse de daha az koku ve zararlı olacağı yönündeki pragmatik argümanlarla da destekleniyor.
