2020'den bu yana Covid-19 salgını, hastalığın yayılmasını sınırlamak için maske takan insan sayısında küresel bir artışa yol açtı. Pandemi başladığından beri, sosyal bilimciler insanları maske takmaya iten nedenler hakkında çok şey öğrendi ancak maskenin davranışsal sonuçlarını araştırmadı. Massachusetts Institute of Technology (MIT) akademisyenleri tarafından yapılan yeni bir araştırma, Çin'de maske takmanın insanların nasıl davrandığını da etkilediğini gözler önüne serdi.
Kurallara uymayı teşvik etti
Kırmızı ışıkta geçme, park kurallarını ihlal etme ve para için hile yapma gibi sapkın davranışlara odaklanan 10 çalışma üzerinde yapılan araştırma, maske takan kişilerin takmayanlara göre daha az sapkın davrandığını gösteriyor. Bu 10 çalışma yaklaşık 68 bin gözlem içeriyor ki bu da sonuçların güvenilirliğinin altını çizen büyük bir ölçek. Araştırmacılar bunun sadece bir tesadüf olmadığını, Çin'de maske kullanmanın ahlaki farkındalığı artırdığını ve böylece bazı insanları kurallara daha fazla uymaya teşvik ettiğini söylüyor.
Massachusetts Institute of Technology (MIT) Sloan School of Management'ta doçent olan ve makalenin sonuçlarını detaylandıran yazar Jackson Lu, "Çin'de maskelerin, takan kişinin sapkın davranışlarını azaltan ahlaki bir sembol olarak işlev gördüğünü bulduk" diyor.
Ahlaki açıdan doğruyu seçmeye yönlendirdi
Çalışmaları yürütürken Lu ve ortak yazarları, maske takmanın Çin'deki sapkın davranışlar üzerindeki etkisine dair iki hipotezi test etti. Lu'nun belirttiğine göre hipotezlerden biri, ‘maskelerin anonimliği artırarak kullanıcıların sapkın davranışlarını engelleyebileceği’ ve insanların normları ihlal eden eylemlerde bulunma olasılığını ‘daha yüksek’ hale getirebileceğiydi.
Lu, rakip bir hipotezin de maskelerin takıldığında ‘insanların ahlaki farkındalığını artırıyor’ olabileceği yönünde olduğunu söylüyor. "Eğer maske, başkalarını korumanın ve rahatlığını feda etmenin ahlaki bir görev ve erdem olduğunu simgeleyen ahlaki bir sembol ise, belki de maske takmak bireyi ahlaki açıdan doğru eylem biçimini seçmeye yönlendirebilir" diye ekliyor.
Çok yönlü çalışmalarla desteklendi
Elbette, maske takmayı tercih eden kişiler, maske takmayanlara kıyasla genel olarak daha temkinli olabilir. Riskten kaçınma konusundaki bireysel farklılıkları elemek için akademisyenler başka çalışmalar da yürüttü. Çalışmalarından biri, bisiklet park yerleri söz konusu olduğunda bile (ki bu kişisel güvenliği ilgilendirmeyen bir konu) maske takanların, takmayanlara kıyasla kurallara uyma ve yasal şekilde park etme eğiliminde olduklarını gösterdi.
Başka bir durumda, araştırmacılar nedensellik kurmak için deneyler yaptı. Rastgele maske takmakla görevlendirilen katılımcıların (maske takmayanlara kıyasla) para için hile yapma olasılıklarının daha düşük olduğunu tespit etti. Artan ahlaki farkındalık, davranıştaki farkı kısmen açıklıyordu.