halktv.com.tr olarak Van'daki göç rotasını ve bu rota üzerindeki detayları araştırmaya devam ediyoruz.
Göçmenlerin, Türkiye'ye girişte kullandığı yolları incelerken yerel kaynaklardan, kaçakçıların köylerden merkeze taşıma işini 'transit' model araçlarla yaptığını öğrenmiştik.
Hatta Bakışık köyünde, göçmenleri taşıyan otobüslerin aşırı hız yapması nedeniyle köylüler, evlerinin önlerinde topraktan barikatlar yaptığını anlatmış, çocukları için endişelendiklerini belirtmişti.
Peki göçün ana kahramanlarından olan bu 'transitlerin' akıbeti nedir? Bu araçlardan yola çıkarak başka bir göç manzarası ortaya çıkarılabilir mi?
Bu sorular etrafından sınır köyleri olan Tulgalı ve Bakışık'tan çıkarken gördüğümüz 'transitleri' saymaya başlıyoruz.
Özalp yoluna girene kadar yaklaşık 20 'transit' görüyoruz ama bu araçların bir kısmı taşımalı eğitim için kullanılan servisler olduğu için doğrudan bir çıkarım yapamıyoruz.
Kaçakçıların, Van'da çok yaygın kullanılan 'transitler' arasında kamufle olmak için farklı illerden aynı model araçlar getirdiğini anlamamız ise çok uzun sürmüyor.
Sorularımızın cevabını Özalp'te bulunan Yediemin Otoparkı'na gittiğimiz zaman bulabiliyoruz.
Otoparkta bulunan neredeyse bütün araçlar, 'transit' model.
Otopark yetkilisine ''Bu araçlar neden burada?'' diye sorduğumuz zaman beklediğimiz cevabı alıyoruz: Göçmen kaçakçılığından.
Kaçakçıların araçları iki koşulda yakalanabiliyor. İlki beklenmedik polis-jandarma kontrolünde, ikincisi ise kaza yapması halinde.
Yediemin görevlisi, gelen araçların bazılarının sahibine teslim ettiğini, söylerken aynı arabanın aynı günün akşamı tekrar buraya çekildiğini anlatıyor. Görevli, bölgedeki kaçakçılığın oldukça yoğun olduğunun altını çizerek "O kadar çok kaçakçılık yapan var ki, yer gök beyaz transit. Van’ın her tarafı, tüm yedieminler bu transit tipi araçlarla dolu, hepsi mülteci taşıyor” diyor
Otoparkta gezerken araçların içerisine baktığımız zaman ise daha büyük bir insanlık dramıyla karşılaşıyoruz.
Bir aracın tamponunda kurşun deliği olduğunu gösteren otopark yetkilisi, "Bakın buna kurşun sıkmışlar ama durmamış" diyor.
Kaçakçılar, transitlerindeki koltukları, daha fazla kaçak göçmen alabilmek için söküyor, camlarını, filmle ya da spreyle kapatıyor.
Otopark görevlisi, Ağustos ve Temmuz aylarında çok sayıda araç geldiğini fakat yakın zamanda gelen araç sayısında düşüş olduğunu söylüyor.
Ona göre bu düşüşün nedeni havaların soğuması.
Otoparktaki bir transite bakan vatandaşlar ise gazeteci olduğumuzu öğrenince bize dert yakınmaya başlıyor.
Vatandaş, kendi transitini kiraladığını, bu aracın da insan kaçakçılığı yaparken yakalandığını anlatıyor. Kaçakçıların, sahte kimlik ve ehliyetle işlem yaptığını anlatan vatandaş ayrıca aracının renginin de değiştirildiğini söylüyor.
"Peki diğer ilçelerdeki yediemin otoparkları da böyle mi? Kaçakçılığın manzarası bu kadar açık şekilde izlenebilir mi?" diye otopark görevlisine sorduğumuz zaman cevabı vatandaştan alıyoruz: "Başkale'ye git, Gürpınar'a git. Oralar da dolu, her yerde yapılıyor"
Sahi bu vatandaş, hobi olarak yediemin otoparklarını gezmiyorsa, durumu nasıl biliyor?
Transitlerin peşinden bu sefer Özalp'ın 123 kilometre güneyinde bulunan Gürpınar'a gidiyoruz. Otopark görevlisi bizi içeri alamayacağını söylüyor fakat içeride bulunan transitlerin yoğunluğunu dışarıdan dahi görebiliyoruz. 2021 yılında çok sayıda araç geldiğini söyleyen görevli, "Çoğu insan kaçakçılarının arabası" diye ekliyor.
Rotamızı, geçtiğimiz yıllarda göç rotasının merkezinde bulunan Başkale'ye çeviriyoruz. Başkale yediemin otoparkına vardığımız zaman da transitlerin fazlalığı dikkatimizi çekiyor.
Buradaki görevli de araçların çoğunun insan kaçakçılığından yakalandığını söylüyor. Araçların içi Özalp'te gördüğümüzle aynı: Koltuksuz, camları kapatılmış.
Araçların içerisinde göçmenlerin soğuktan korunmak için kullandıkları giysileri görmek mümkün.
Göç rotasının Özalp'e kayması nedeniyle 2021'de gelen araç sayısının 20'ye düştüğünü söyleyen yetkili, 2020'de 50 aracın geldiğini belirtiyor.
Açık kaynaklara göre Van'da 2021'de göçmenleri taşıyan araçların kazası sonucu 26 göçmen hayatını kaybetti.
İnsanlık dışı şartlarda yapılan bu taşıma işleminde, kontrol noktasından kaçan ya da yakalanmamak için aşırı hız yapılması sonucu kazalar meydana geliyor. Bu nedenle otoparklardaki çoğu araç kazalı durumda.
Fakat Başkale, Özalp ve Gürpınar ilçelerindeki yediemin otoparklarının yüzde 90'ını transit araçlar oluşturuyor.