Doğu Afrika ülkesi Sudan'da askeri güçlerin dün, yönetime el koyarak Başbakan Abdullah Hamduk'u tutuklamasının ardından Egemenlik Konsey Başkanı Orgeneral Abdulfettah Buhran, Konsey ve Bakanlar Kurulu'nun feshedildiğini, ülke genelinde OHAL ilan edildiğini ve yönetimin orduya teslim edildiğini açıklamıştı.
Burhan: Ülke birliğini tehdit edenler vardı
Sudan sokaklarında devam eden protestolar ve Sudan'a yönelik uluslararası tepkilerin ardından OHAL ilan eden ordu komutanı Orgeneral Abdulfettah el-Burhan, "Ülkeyi iç savaşa sürükleyen ve birliğini tehdit eden, nefret ve ırkçılık söyleminde bulunanlar vardı" açıklamasını yaptı.
Afrika Birliği'nden açıklama
Afrika Birliği'nin resmi Twitter hesabından yapılan açıklamada, "Sudan'da ordu ve siviller arasında derhal görüşmeye gidilmeli" ifadeleri yer aldı.
Başbakan gözaltına alınarak 'bilinmeyen bir yere' nakledildi
Sudan Enformasyon Bakanlığından yapılan açıklamada, ev hapsinde tutulduğu bilinen Sudan Başbakanı Abdullah Hamduk'un Sudan'daki darbeyi reddettiği için tutuklanarak bilinmeyen bir yere nakledildiği bildirildi. Söz konusu gelişmelerin ardından Sudan Dışişleri Bakanlığı'ndan Başbakanın gözaltına alınmasına dair açıklama yapıldı.
Sudan Egemenlik Konseyi Başkanı Orgeneral Burhan, bugün Başbakan Hamduk'un sağlığının yerinde olduğunu ve evine gideceğini açıkladı.
Bakanlar da tutuklandı
NTV tarafından aktarılan haberde, iktidardaki askeri ve sivil temsilcilerin oluşturduğu konseyin bir sivil üyesi ve kabinenin 4 bakanının da askerlerce tutuklandığı belirtilmişti. İddiaya göre başbakan Abdullah Hamduk'un medya danışmanı da tutuklanan kişiler arasında.
Lastik yakarak yolları kapadılar
Gözaltılar sonrası başkent Hartum'da dün protesto gösterilerinin başladığı ve bazı yollarda göstericilerin lastik yakarak yolları trafiğe kapadığı kaydedilmişti. Protestolar devam ediyor.
Sudan Enformasyon Bakanlığı ise Egemenlik Konseyi üyelerinden bazıları ve geçiş hükümetinin bazı bakanlarının ortak askeri güçler tarafından tutuklandığı bilgisini paylaştı.
Ülkedeki askeri hareketlilik sonrası internet ve telefon hatlarında kesintiler yaşanıyor.
Halk sokağa çağrıldı
Sudanlı siyasi partilerin, darbe sonrası sivil itaatsizlik çağrısı yaptığı belirtilirken Sudan Meslek Odalar Birliğinin ise halkı sokağa inmeye çağırdığı kaydedilmişti.
Öte yandan Sudan'da, 21 Eylül'deki başarısız darbe girişiminin ardından meclisteki asker ve sivil temsilciler arasında gerilim artırmıştı.
Gözaltına alınan Başbakan Abdullah Hamduk kimdir?
İngiltere'deki Manchester Üniversitesinde iktisat alanında doktora yapan Hamduk, Birleşmiş Milletler Afrika Ekonomi Komisyonu (UNECA) Genel Sekreterliği görevini yürüttü.
Sudan'da çeşitli görevler üstlenen ekonomist Hamduk, eski Devlet Başkanı Ömer el-Beşir'in son dönemlerinde yaptığı Maliye Bakanı olmasına ilişkin teklifi geri çevirmişti.
Hamduk, Sudan'da 21 Ağustos 2019 tarihinden bu yana başbakanlık görevini yürütmekteydi.
Sudan'ın darbeler tarihi
Kıta tarihinde en fazla askeri darbeyle karşılaşan Sudan'da, bağımsızlığını kazandığı 1956'dan günümüze kadar yönetimin değiştiği 3 darbe gerçekleşti, 3 kez de halk ayaklanması sonucu iktidarlar değişti.
Aralık devrimi sonucunda Cumhurbaşkanı Ömer el-Beşir’in 30 yıllık iktidarının 11 Nisan 2019’da askeri müdahale ile sona erdirildiği, siyasi ve ekonomik istikrarın henüz sağlanamadığı Doğu Afrika ülkesi Sudan’da, dünküyle birlikte bağımsızlığını kazandığı 1956’dan bu yana çok sayıda darbe girişimi yaşandı. Eski Cumhurbaşkanı Beşir, hayat pahalılığı gerekçesiyle başlayan protestolar sonucu ordunun müdahalesi ile devrildi.
Hükümetlerin başarısızlığı, hayat pahalılığı, ideoloji farklılığı gibi gerekçelerle gerçekleşen darbelerde siyasi partiler de genellikle önemli rol oynuyor.
İngiltere'den 1956'da bağımsızlığını yeni kazanan Sudan'da, İsmail El-Ezheri liderliğinde ilk demokratik ulusal hükümet kuruldu.
Haziran 1957'de, İsmail Kibeyda liderliğinde bir grup subay ve askeri öğrencinin Ezheri'yi devirme girişimi, ülke tarihinin başarısız ilk kalkışması oldu.
İlk darbe 1958'de
Yönetimin devrildiği ilk darbe, Kasım 1958'de, dönemin en büyük iki partisi Milli Ümmet Partisi ve Demokratik Birlik Partisinin koalisyonundan oluşan seçilmiş hükümete karşı Korgeneral İbrahim Abbud tarafından gerçekleştirildi.
Ülkeyi yaklaşık 7 yıl yöneten Abbud, 1964'te halk devrimiyle devrildi.
Seçilmiş hükümet tarafından yıllarca süren demokratik yönetimin ardından, Tuğgeneral Cafer Numeyri, Komünist Parti ve Arap milliyetçi partilerine bağlı bir grup subayla birlikte darbe yaptı.
Liderler idam edildi
Subay Haşim el-Ata ve Komünist Partisine bağlı bir grup subay, 19 Temmuz 1971'de Numeyri'ye karşı darbeye girişti.
Darbeciler 2 günlüğüne iktidarı ele geçirmeyi başarsa da Numeyri tekrar iktidara geldi. Bu girişime karışan Komünist Partisi lideri Abdulhalik Mahcub ve Ata'nın da aralarında bulunduğu bir grup asker ve sivil idam edildi.
Eylül 1975'te Yarbay Hasan Hüseyin, yeni bir darbe girişimine öncülük etti. Başarısızlığa uğratılan bu darbe girişimine katılanların cezası idam oldu.
Numeyri yönetimine karşı çıkan siyasi güçler, iktidarı ele geçirmeye çalıştı. Tuğgeneral Muhammed Nur Saad, Temmuz 1976'da Libya'dan Sudan'a sınır ötesi sızan unsurların katılımıyla yeni bir darbeye kalkıştı.
Hartum sokaklarında hükümet güçleri ile darbeciler arasında çatışmalar yaşandı. Yüzlerce darbecinin öldürülmesiyle sonuçlanan çatışmalar, darbe liderinin idam edilmesiyle son buldu.
"25 Mayıs darbesi" lideri Numeyri'nin 16 yıl süren iktidarı, Nisan 1985'te halk ayaklanmasıyla sona erdi.
Sudan'da sivil hükümetler 5 yılı dolduramıyor
Sudan'da bağımsızlığını kazandığı 1956'dan 1989'a kadar demokratik yollarla 3 sivil hükümet kuruldu. Ancak sivil hükümetler 5 yılı tamamlayamadan ordu tarafından devrildi.
Tuğgeneral Ömer el-Beşir 30 Haziran 1989'da, Hasan et-Turabi liderliğindeki "Ulusal İslam Cephesi"nin yardımıyla bir askeri darbe gerçekleştirip Sadık el-Mehdi'nin başbakanlığındaki seçilmiş sivil hükümeti devirdi.
Ülkede 1990'da Tümgeneral Abdülkadir El Kederu ve Tümgeneral Muhammed Osman liderliğindeki "28 Ramazan darbesi" olarak bilinen darbe girişiminin liderleri başta olmak üzere 28 asker idam edildi.
Darbeyle gelip darbeyle giden isim: Ömer el-Beşir
1989 yılında bir askeri darbeyle iktidara gelen Sudan Devlet Başkanı Ömer el Beşir, 30 yıl sonra sokak gösterilerinin ardından, yine bir askeri müdahaleyle görevinden alınmıştı. Ömer el Beşir, Sudan tarihinin en uzun süre görevde kalan devlet başkanıydı.
2019 yılında Sudan'da ordu yönetime el koymuş. Savunma Bakanı Orgeneral Avad Muhammed Ahmed bin Avf, 30 yıldır ülkeyi yöneten Devlet Başkanı Ömer el Beşir'in görevden alındığını ve tutuklandığını açıklamıştı.