Karanlık Üçlünün Karanlık Yüzü
115
Narsisizm, psikopati ve Makyavelizmden oluşan karanlık üçlü özellikleri hem büyüleyici hem de korkutucudur.
Yeni bir meta-analiz, karanlık üçlüyü bileşenlerine ayırıyor ve refahın yetersiz kaldığını gösteriyor.
Karanlık üçlüye sahip kişilerin karşılaştıkları zorlukları bilmek, onları anlamanıza ve potansiyel olarak değişmelerine yardımcı olmanıza yardımcı olabilir.
215
"Karanlık üçlü" olarak adlandırılan narsisizm, psikopati ve Makyavelizm özelliklerine sahip birini tanıyorsanız, muhtemelen onları oyunun zirvesinde görüyorsunuzdur. Herkesle tatlı dille konuşup her şeyi yaptırabilirler ve kendileriyle ilgili çok az şüpheleri varmış gibi görünürler. Belki de sosyal çevrenizde sürekli olarak başarılarıyla övünen biri vardır ve bu başarıları gerçekten de düzenli olarak elde ediyor gibi görünmektedir. Sosyal medyadaki paylaşımları, ister giydikleri göz alıcı bir kıyafet isterse de yeni aldıkları bir iş takdiri olsun, onları sürekli olarak olumlu bir ışık altında tasvir ediyor. Her ne kadar bu sürekli kendini yüceltme akışını durdurmak isteseniz de, henüz bunu yapmaya cesaret edemezsiniz.
Kişilik araştırmacıları da bir çalışma konusu olarak karanlık üçlüden uzaklaşamıyor gibi görünüyor. Gösterişli ama istenmeyen nitelikler kombinasyonuna duyulan bu hayranlık, sadece geçerli bir kavram olup olmadığı konusunda değil, aynı zamanda bu istenmeyen özelliklere sahip insanlar için ne anlama geldiği konusunda da bir dizi soruya yol açmıştır.
315
Karanlık Üçlünün Mikroskop Altına Alınması
Kişilik psikologlarının elindeki geniş araştırma birikimi sayesinde, karanlık üçlü özelliklerine sahip olmanın bir kişinin hayatına ne gibi etkileri olduğu sorusuna yanıt bulmak artık mümkün. Lleida Üniversitesi'nden Ana Blasco-Belled ve meslektaşları (2024), 55 çalışmanın (26.000'den fazla katılımcıyla) meta analizinde, karanlık üçlünün üç temel özelliğini ortaya çıkarmaya ve her birinin refahla nasıl ilişkili olduğunu incelemeye çalıştı. Analiz için seçilen çalışmaların tümü katı bilimsel kriterleri karşılamış ve yazarlar ayrıca yayın yanlılığını (yalnızca önemli sonuçların gün ışığına çıkma eğilimi) kontrol etmiştir. İstediğinizi elde etmek için diğer herkesin üzerine tırmanmak gerçekten de psikolojik olarak sağlıklıysa, bu analiz bazı ipuçları sağlayabilir.
415
Yaklaşımlarını anlamak için öncelikle karanlık üçlü özelliklerinin her birini incelemek gerekir. Narsisizmle başlarsak, literatürde tüm dikkatleri üzerine çeken büyüklenmeci tür ile benmerkezciliği derin bir güvensizliğe dayanan savunmasız tür arasında oldukça sağlam bir ayrım vardır. Bu ayrım içinde bile, narsisizmi "ajan" (çekicilik), "antagonistik" (üstünlük duyguları) ve "nevrotik" (aşırı duyarlılık) olarak üçe ayıran bir başka ayrım daha vardır.
Psikopatinin kendisi de antisosyal kişilik üzerine yapılan çalışmalarla iyi bir şekilde ortaya konduğu üzere antagonizm ve dürtüsellik bileşenlerine ayrılır. Bununla birlikte, psikopati düzeyi yüksek olan kişinin "korkusuz baskınlık" olarak adlandırılan şeyi gösterdiği diğer bir taraf da olabilir. Bu da onları lider olarak çekici kılan şeydir.
515
Makyavelizme dönecek olursak, bu özelliğin de parçalanıp parçalanamayacağına dair bugüne kadar çok az kanıt vardır. Bunun yerine, "antisosyal eğilimlere ek olarak stratejik manipülatiflik, geleneksel ahlak eksikliği ve alaycı dünya görüşünü içeren bir 'amaçlar araçları haklı çıkarır' yönelimi" ile tanımlanmaya devam etmektedir (s. 585). Bu özelliğin yüksek olduğu bir kişiyle birlikte olduğunuzu, farkına bile varmadan bir şey yapmaya ikna edildiğiniz (zor kazandığınız paradan vazgeçmek gibi) gerçeğinden anlayabilirsiniz.
615
Narsisizm
Büyüklenmeci narsisizm ve onun eyleyici yönü, memnuniyet ve olumlu duygulanımın olumlu tarafında yer almıştır. Narsisizmin savunmasız ve nevrotik biçimleri ise, yine tahmin edildiği gibi, olumlu çıkmamıştır. Ancak yazarlar bu sonuçla ilgili bir uyarıda bulunmuştur: "Büyüklenmeci narsisizm ile arzu edilen sonuçlar arasında bir ilişki var gibi görünse de, narsisizmin psikolojik uyumu gerektirdiği kesinliğine kapılmamak önemlidir". Bu ihtiyatın temel nedeni, kısmen o kişinin hayatında neler olup bittiğine bağlı olarak, büyüklenmeciliği aynı kişi içinde kırılganlığın izleyebilmesidir. Bu dalgalanmalar, bugün tanıştığınız ve kendi dünyasının zirvesinde görünen kişinin, aradığı ilgiyi bulamadığı takdirde ertesi gün metaforik bir çukura düşebileceği anlamına gelir.
715
Psikopati
Psikopatinin antisosyal ve liderlik özellikleri arasındaki ayrımın, bu özelliğin refahla ilişkisini analiz etmede önemli olduğu ortaya çıkmıştır. Genel olarak, korkusuz/egemen yönün uyarlanabilir niteliklere sahip olduğu, antisosyal yönün ise sahip olmadığı görülmüştür. Antagonizma ile iyi olma hali arasında özel bir ilişki bulunmamıştır. Kıssadan hisse, korkusuz/baskın psikopatların muhtemelen kendilerini oldukça iyi hissettikleri ve bu durumun diğer insanların da onlara hayranlık duyma eğilimini güçlendirdiği şeklinde görünmektedir.
815
Makyavelizm
Üçü arasında en az karmaşık olan bu özellik, psikopatinin antagonistik yönüne benzer bulgularla ortaya çıkmıştır. Ancak yazarlar, bu özelliğin psikopatiden ayrı olarak tanımlanmasında sorun olduğunu ve bu nedenle karanlık üçlünün yeniden düşünülmesinin gerekebileceğini belirtmişlerdir. Yazarlar, en azından, olası alt boyutlarını ayırt etmek için daha fazla çalışma yapılması gerektiğini savunmaktadır.
915
Refah Gibi Görünen Şey Öyle Olmayabilir
Bu bulgulardan da görebileceğiniz gibi, narsisizmin çekici yanının ve psikopatinin baskın yanının dışa dönük göstergeleri, bu özelliklere sahip bireylerin refahı için iyiye işaret gibi görünmektedir. Ancak, hayatlarından memnun görünmelerine ve genel olarak mutlu hissetmelerine rağmen, uyum meselesi o kadar basit değildir.
"İyi Olmanın Ayak İzi Nedir?" sorusuna yanıt olarak, U. Lleida araştırmacıları iyi olmanın iyi hissetmekten daha fazlası olduğunu göstermektedir. Onların sözleriyle: "Mevcut araştırmalar, sağlıklı ilişkilerin ruh sağlığının önemli bir belirleyicisi ve esenliğin gerekli bir bileşeni olduğunu göstermiştir".
1015
Bu bakış açısına göre, kendilerine güç ve yücelik hissi veren özellikleri yüksek olan insanlar, o çok önemli ilişkilere sahip olma olasılığı en düşük olanlar olabilir. Sosyal medyada kendini tebrik eden paylaşımlar yapan o kişiyi düşündüğünüzde, onun yanında gerçekten ne kadar zaman geçirmek isterdiniz? Eğer onlarla bir ilişki içindeyseniz, kendinizi kaç kez özgür bıraktığınızı hayal ediyorsunuz?
Yine de yazarların da belirttiği gibi, en karanlık kişilikler için bile değişim mümkündür. Bu özellikleri hedef alarak, bu bireylere daha sağlıklı ilişkilere giden yolun gösterilebileceğine dair umut veriyorlar.
1115
Karanlık üçlüye, güçlü ve zayıf yönlerine yönelik bu kapsamlı bakış, hem kişilik hem de esenlik literatürüne önemli bir katkı sağlamaktadır. Makyavelizm sadece sağlam bir kavram olarak kaybolmakla kalmamış, aynı zamanda antagonizmin üçlünün gerçek karanlık tarafı olarak tanımlanması, refahın daha nüanslı bir şekilde anlaşılması gerektiğini göstermiştir.
Özetle, muhtemelen karanlık üçlü özelliklerine sahip birine yakın olmak istemezsiniz. Ancak, ilişkilerini gün ışığına çıkararak onlara daha fazla tatmin olmanın yolunu gösterebilirsiniz.
1215
1315
1415
1515