'En Çok İçimizdeki Faşistlerden Korkuyorum'

Yazar Ahmet Ümit, yeni kitabında işlediği İttihat ve Terakki’nin bugünkü Türkiye’ye çok benzediğini söylüyor.

Bir masa bir sandalye bir de Ahmet Ümit. Daha ne ister insan. Hele yeni çıkmak üzere olan kitabından ipuçları yakalama şansı da varsa. Konusu cinayetse, polisiyeyse Türkiye'de edebiyat dünyasında akla gelen ilk isimlerden birisi Ahmet Ümit. Amacım merakla beklenen kitabını konuşmak ama gündem, siyaset o kadar sıcak ki bizi içine çekiveriyor. Aslında iyi de oluyor.

Biliyorsunuz Ahmet Ümit, kitaplarında “Katil Kim?” sorusunun cevabından ziyade suç işleyenin ruh halini, onu suça iten sebepleri bize gösterir; ipuçları, şifreler verir... Bu sohbetin içeriği de son süreçte politik ve ideolojik savrulanların şifrelerini çözmek üzerine oldu.

- Madem kitabevinde buluştuk, Gül Kitabevi’nin yakılmasını hatırlayarak başlayalım sohbetimize. Kürtlere yönelik saldırılar sırasında işletmecisinin Kürt olduğu düşünülerek yakılan onca yerden biri de Gül Kitabevi’ydi. Tarih boyunca nice kitap yakıldı, yasaklandı... 2015 yılındayız ve kitap yakmaya geri döndük. Toplumsal olarak çok mu geriye gittik birdenbire?

AKP’nin yönlendirmesiyle bir geriye gidiş söz konusu. Ülkeyi, dini referansların olduğu bir kültüre, eğitim politikasına yönlendirmeye çalışıyorlar. İşyerlerinin ve kitabevinin yakılması Madımak’ı çok çağrıştırıyor.

- Bir de o anların fotoğraflarına baktığımız zaman toplumun içindeki öğretmen, komşumuz, arkadaşımız diyebileceğimiz profiller vardı. 8 Eylül gecesi başlayan yakma-yıkma olaylarında sizi en çok korkutan şey ne oldu?

İçimizdeki faşistler korkuttu beni. En tehlikelisi içimizdeki faşistler, en çok içimizdeki faşitlerden korkuyorum; çünkü en yıkıcı onlar. Çünkü şiddeti olağan hale getiren de onlar... Bu eylemler ülkeyi bölmeye yönlendirebilecek bir etki yaratıyor. Elbette bu insanları yönlendiren tıpkı 6-7 Eylül olaylarında olduğu gibi bir üst akıl var. Bir devlet işi, bir derin devlet işi meselesi, yahut bir karanlık güçler meselesi.

- Bir polisiye yazarı, komplo teorisyeni olarak düşündüğünüzde ‘katil kim’?

Bir cinayet işlendiği zaman bu cinayetten katili bulamıyorsak parmak izi vs. yok ise şu soruyu sorarız: “Bu işten kimin çıkarı var?” Bugün gelinen noktada görüyoruz ki terör, hükümet partisine de hükümete de yaramıyor. Kimsenin oyu artmadı. Yani demek ki terörle, şiddetle bir şey olmaz.

Bu işten bir çıkarı olanlar için sadece derin devlet de diyemeyebiliriz.

Bugün bulunduğumuz şu kanlı süreci başlatan olay, Suruç’taki patlamadır. Bunun arkasından da son derece bilinçli bir şekilde çok ilginç bir şeyle karşılaştık. İki polisimiz, PKK’nin çok da kullanmadığı bir yöntemle enselerinden ateş edilerek öldürüldü. Bunun ardından iş patladı.

Bugünü anlamak istiyorsak bu iki olayı tahlil etmemiz lazım. Bu iki olayın sorumluları bulunduğunda olayları anlayabiliriz.

- Bugünü anlamak için “şifre”leri verdiniz. Peki bugün anlayamadığınız şeyler var mı?

Elbette var. Benim anlayamadığım olay şu, özellikle iktidar partisinde öyle bir şey görüyorum ki “Kaybedersek sonumuz olur” havasındalar. Neden? Ben anlayamıyorum. Ya kaybet, hatta dinlen biraz. Yeni bir hükümet gelsin, sen de toparlan... Bu arada eleştirilere de “Ya benimsin, ya toprağın” sözüne benzer bir yaklaşım var.

- Peki eleştirilerdeki dil değişti mi?

Gezi’den önce AKP rahattı. Bir yerde dil daha tertipli daha uygundu, fakat Gezi’den sonra bir panik başladı. Gezi onlara şunu gösterdi; bu ülkede çok dinamik bir yapı var. Çok dinamik, muhalif bir uç var ve bu muhalif güç sizi engelleyebilir... Gençlerle uzlaşılabilirdi, o zamanki Başbakan Erdoğan, gençlerin yanına otursaydı “Arkadaşlar ne istiyorsunuz?” deseydi, gençler de “Burası Gezi olarak kalsın” deseydi başka olurdu, ama ne yaptı, “Siz kimsiniz” dedi. İşte ordan itibaren bu dil hızlı bir şekilde değişmeye başladı...

- “Yüzde elliyi zor tutuyorum” dedi, peki zorla tutulan yüzde elliye sizce ne oldu?

“Yüzde 50’yi zor tutuyorum” söylemi bugün geldiğimiz o nefret, küfür, şiddet, tehdit, iftira söyleminin başıdır. Bunu dedikten sonra öteki yüzde 50’yi sindirmeye çalıştı. Peki ne oldu? Bu yüzde 50, yüzde 60 oldu, zor tuttuğu yüzde 50 de yüzde 40’a düştü. Demek ki kabalık bir işe yaramıyor. Bu kadar güce rağmen işe yaramıyor.

- Siz neyi zor tutuyorsunuz? Kendinizde neye zor hâkim oluyorsunuz?

Her akşam aynı adamları televizyonda görüp bu insanların yalan bir şekilde konuşmaları inanılmaz sinirimi bozuyor. Sabah böyle bir ülkede uyanıyor olmak hakikaten moralimi bozuyor. Romanımı yazarken konsantre olamıyor. Her gün gelen şehit haberleri, ölümler moralimi bozuyor. Bütün bunlara rağmen bu politikayı uygulayan insanların yüzde 40 oy alması ise çok şaşırtıcı. O zaman Nâzım Hikmet’in şu sözleri aklıma geliyor: “Kabahat senin / demeğe de dilim varmıyor ama / Kabahatın çoğu senin, canım kardeşim!”

- “Agatha’nın Anahtarı” hikâyeniz de giderek popülerleşen gerçek bir “kaçış oyunu”na uyarlandı. Daha önce bunu oynadınız mı?

Hiç oynamamıştım. Aslında bu oyunun ilginç bir şekilde edebiyatla çok bağlantısı var. Bu oyunlarda, yazarların kurguları önemli bir işlev görüyor.

Bu hikâyeden yola çıkarak bir oda hazırladık. Bu odaya giriyorsunuz ve odayı üzerinize kapatıyorlar. Odadakilere bazı ipuçları veriyoruz. Bu ipuclarından yola çıkarak 1 saat içinde odadan çıkmaya çalışıyorsunuz. Yaşadığınız hayatın gerçekliğinden kopuyorsunuz bu oyunla.

- Bizim de hayatın gerçekliğinden kopmaya biraz ihtiyacımız var sanırım. Öyleyse kaçış oyununu burada oynayalım mı? Mesela Türkiye’nin barış ve demokrasi anahtarı olsun bizim hikâyemizde. Odadan çıkabilmem için hangi ipuçlarını veriyorsunuz bana?

Türkiye’yi barışa götürecek şeyler belli. İnsanların çözmesi gereken bazı kavramlar var; hoşgörü, şeffaflık, demokrasi, herkesin kendi kimliğini özgürce ifade edebilmesi, güçler arasında eşitlik, siyasilerin eğitim düzeylerin artması, partilerde entelektüellerin artması... Bunları birleştirirseniz o zaman barışa ve demokrasiye çıkarsınız ve rahatlar ülke.

‘Aşk bir uyuşturucu gibi duyarlı kılar bizi’

- Anahtar aşk olsun bu kez...

Aşkta mutlu son yoktur. Aşkı ayakta tutan şey birinin daha fazla sevmesidir. Dinamiği budur. Mutluluk ancak keçiboynuzu kadardır, keçiboynuzunu çiğneriz biraz tadı kalır sonra geçer ya... Aşk bir uyuşturucu gibi duyarlı kılar bizi. Her şeyi çok daha fazla hissetmeye başlarız. Renkleri, kokuları daha fazla hissederiz. Hayattaki her şey bizi daha fazla etkilemeye başlar, ama geçicidir!

- O odadan Ahmet Ümit’e ulaşmamız için hangi şifreleri verirsiniz?

Ahmet Ümit’e ulaşmaları için benim kitaplarımı okumaları lazım. “Ahmet Ümit’in evreni” için, romanlarım okunmalı.

Basit ve yalın yaşayan bir adamım. Çok fazla bir özelliğim yok, ama iyimserimdir. Yaşıyor olmanın kendisi, sağlıklı olmanın kendisi en büyük mutluluktur ama bunu politik nedenlerle bozdukları zaman çok sinirleniyorum.

Sevdiğim işi yapıyorum. Dünyanın en önemli ayrıcalığı bu. Kitaplarım çok okunuyor.

Sokakta yürüyemiyorum, insanlar beni durdurur elimi sıkarlar, fotoğraf çekilirler. Güzel olan, Türkiye gibi bir ülkede bir yazara ilgi duyulması.

- Geçiminizi yazarak kazananlardansınız... Para kazanamıyor olsaydınz yine bu kadar zaman yaratıp yazar mıydınız?

22 yaşında yazmaya başladım ama 40 yaşımda para kazanmaya başladım. Yazmaktan vazgeçmem mümkün değildi. Para kazanamıyor olsam da yazardım, o zaman gündüz bir reklamcıda çalışacaktım, limon satacaktım ve akşam yazacaktım. Yazmaktan vazgeçemezsiniz, çünkü yazmak bir tutku. Yazmak, uyuşturucu kullanmak gibi bir şey. Bırakamazsınız. O seni bırakırsa bilemem...

YENİ KİTABININ ADI BELLİ OLDU: ‘Elveda Güzel Vatanım’

- Aralık ayında çıkacak olan kitabınızın adı belli oldu mu?

Şu anda İttihat ve Terakki üzerine bir roman yazıyorum. Bugünkü Türkiye gündemi ile inanılmaz benziyor. İttihat, ilk çıktığında hürriyet, eşitlik diyordu, herkesi eleştirdiler. 2. Meşrutiyet ilan edildiğinde ise Müslümanlar, Yahudiler, Hristiyanlar, Yunanlar, Türkler özgürlük için yürüdüler... Bir yıl sonra parti, gazeteci öldürmeye ve muhalif gazeteleri kapatmaya başladı. Sadece bir yıl sonra bu özgürlükçü parti, Pan - İslamist devlet kurma peşine düştü. Sonra da Pan - Türkist oldu.

Bugüne çok benziyor. Bu topraklarda özgürlük diye gelenler bir süre sonra diktatöre dönüşmeye başlıyor. Ve acı olan şu, sadece kendileri yıkılıp gitmiyorlar malesef ülkeye de çok büyük zarar verip gidiyorlar.

- Kitabınızdan bahsederken gözlerinizin içi parladı...

Bir yazar, yazmaya başladığında o romanın içinde yaşamaya başlar. Bu müthiş bir duygu, Ahmet Ümit kimliğinden çıkıp birçok kimliğe bürünmek. Yazarak başka karakterlere dönüşme şansı var. Bunun için yazarlar, psikolojik olarak rahattırlar, çünkü o kadar çok karakter yaratıyorum, onların sorunlarını o kadar çok görüyorum ki çok rahat empati kurabiliyorum.

‘140 vuruşluk zeka’

- Twitter’da da çok fazla takipçiniz var, etkin kullanıyorsunuz, ancak Twitter’da 140 vuruşluk yazmaya çok alıştık, acaba artık 140 vuruşluk mu düşünüyoruz?

En az sözcükle bulunduğumuz durumu anlatıyoruz. 140 vuruşla duygumuzu, düşüncemizi anlatıyoruz ama eğer kitap okumazsak sadece sosyal medya alanlarına yoğunlaşırsak zekâmız 140 vuruşa iner.

Cumhuriyet