İYİ Parti Trabzon İl Başkanı Azmi Kuvvetli'den Trabzon'un kurtuluşu mesajı şöyle: 

"Tarih boyunca pek çok medeniyetlere ev sahipliği yapmış Trabzon'umuzun düşman işgalinden kurtarmak için büyük bir mücadele ortaya koyan ecdadımız, tarihimize şanlı bir sayfa eklemiştir.

Milletimizin onuru, bağımsızlığı ve özgürlüğü için ölümü göze alan azız kahramanlarımız 103 yıl önce Trabzon'un düşman işgalinden kurtuluş zaferini dosta düşmana tarih yazarak ilan etmiştir. Vatanı ve milleti uğruna, istikbalimizi ve istiklalimizi korumak için gözünü kırpmadan canını veren kahraman Trabzon halkı, düşmana karşı verdiği mücadelesiyle bu toprakları ebedi yurt edinmemizi sağlamışlardır.

İlimizin düşman işgalinden kurtuluşunu 103 yıl önceki ruh ve heyecanla idrak ettiğimiz bugün vesilesiyle, başta Cumhuriyetimizin kurucusu ve kurtuluş savaşımızın başkomutanı Gazi Mustafa Kemal Atatürk olmak üzere Trabzon'umuzu Rus işgaline karşı canları pahasına savunan ve işgalden kurtaran aziz şehitlerimizi rahmet, minnetle ve şükranla anıyorum..

Ruhları şad mekânları cennet olsun... Bu gurur ve onur verici zafer dolayısıyla Trabzon halkımızın bayramını tebrik ediyor, hemşerilerimize selam ve saygılarımı sunuyorum." 

Trabzon'un işgali

Rus kuvvetleri, donanmanın desteğini de alarak 24 Şubat 1916’da Rize’yi işgal ettiler. Of sınırına dayanan Ruslar karşı Baltacı Deresi’nde yöre halkından oluşan kuvvetlerle askeri birliklerimiz kahramanlıklarla dolu savunma yaptılar.

Rus ordusunu 22 gün 22 saat direnen Trabzon halkı, düşmanın denizden ve karadan saldırılarının yoğunlaşması ve bu arada hiçbir yerden destek gelmemesi sonucu geri çekilince, 15 Mart 1916’da Of İlçesi düşman eline geçti.

Daha sonra Sürmene işgal edildi ve düşman Trabzon kapılarına dayandı. 18 Nisan 1916’da Trabzon Rumlarından bir heyet, Türklerin 15-16 Nisan’da şehri boşalttığını işgal kuvvetleri komutanı General Lyhkov’a bildirerek kendisini şehre davet etti. Azınlıkların seviyesiz çılgınlıkları ve karşılama törenleriyle Erzurum Caddesinden Belediye Meydanına giren işgal kuvvetleri şehri teslim aldı. Trabzon’un acı dolu esaret ve muhacirlik günleri başladı. Göç edemeyerek şehirde ve köylerde kalan Müslüman halka büyük işkenceler yapıldı.

Özellikle yerli Rumlar ve Ermeniler adeta katliama ve yağmalamaya giriştiler. Değerli eşyalar, kültür ve sanat eserleri sandık sandık Rusya’ya götürüldü. Girilmedik ve yağmalamadık yer bırakılmadı. Düşmanla Kahramanca savaşarak hain Rum ve Ermeni çetelerini Trabzonlu yiğitler temizledi. 

Trabzon'un kurtuluşu

1917’de Rusya’da Bolşevik ihtilali olunca, Rus ordusunda büyük bir panik başladı. Geri çekilmek zorunda kalan Ruslarla, 18 Aralık 1917’de Erzincan Antlaşması yapıldı. Bu antlaşmaya Ermeniler uymayıp, Türkler aleyhinde katliamlara girişince, Ordu Komutanı Vehip Paşa’ya ileri harekat emri verildi. 11 Şubat 1918’de genel hareket emrini alan ordumuz, bir koldan Kafkasya üzerine ilerlerken, diğer koldan Trabzon’lu Albay Hamdi Bey (Pirselimoğlu) komutasındaki 37. Tümen; Giresun’dan 123. alay ile takviye edilerek Trabzon üzerine yola çıktı. Bölgedeki çeteleri de temizleyerek ilerleyen birliklerimiz 14 Şubat 1918’de Vakfıkebir’i, 18 Şubat 1918’de Akçaabat’ı geri aldı. Birkaç gün içinde çevreyi düşmanlardan temizleyen birliklerimiz 24 Şubat 1918 tarihinde Trabzon’a girdi.

Trabzon’un ve Trabzon’lunun 2 yıla yaklaşan esaret ve muhacirlik çilesi sona erdi. Osmanlı Devleti, Brest-Litovsk Anlaşması ile doğudaki topraklarını istiladan kurtardı. Ancak Trabzon, kurtuluşun sevincini tadamadı. Zira hicretten dönen halkı harabeye dönen Trabzon’da yoksulluk ve sefalet bekliyordu. Buna rağmen yüzyıllarca önce Türkler tarafından camiye çevrilmiş olan eski kiliseler de namaz kılınması yasaklandı ve binalar Rumlara verildi. Türk matbaalarından yararlanarak “Trapezuntsıy Veyenny Lisok (Trabzon Askerî Gazetesi)” adında Rusça bir gazete çıkarıldı. Bu gazete 1916-1917 yılları arasında Rusça dört ay boyunca yayımlandı. Bu dönemin en kötü olayı, Rusların vilayet arşivini imha etmeleri olmuştur" 

^{_{Kaynak: Karadeniz Gazetesi}}