Yalnız değiliz: Kargalar da geleceği planlayabiliyor

Yeni bir makaleye göre kuzgunların geleceğe yatırım yapma, bunun için nefslerine hakim olma yetenekleri varmış. Bu basit bir içgüdüsel davranış değil, geleceği öngörme yeteneğine dayanıyor. Makalenin sonuçlarına göre planlama yeteneği hem insansılar hem de karga soyunda, bağımsız biçimde evrilmiş.

Planlama, yani geleceği öngörme ve hazırlık yapma yetenekleri insan hayatının ayrılmaz bir parçası. Peki başka hayvanlar da plan yapabiliyorlar mı?

Kırlangıçların müstakbel yavruları için yuva yaptıklarını ya da farelerin yemek depoladıklarını biliyoruz, ama bu davranışlar özünde içgüdüsel, genetik olarak kodlanmış hareketler. Esnek değiller, duruma göre değişemiyorlar, dolayısıyla gerçek bir planlama sayılmıyorlar.

İNSANSILAR PLANLAYABİLİYOR

Yaşayan en yakın akrabamız olan şempanze ve bonobolarda, yine bir büyük insansı türü olan orangutanlardaysa durum farklı. Bu türlerin geleceği öngörüp plan yapabildikleri yıllardır biliniyor. Yapılan deneylerde insansıların, gelecek saatlerdeki veya ertesi günkü ihtiyaçlarını -içgüdüsel olmayan biçimde- öngördükleri, ileride gerek duyacakları belli aletleri depoladıkları bulunmuştu.

Öte yandan maymunların aynı yeteneği gösteremediği de tespit edilmişti. Bu sonuçlar planlama davranışının, insan ve diğer büyük insansı türlerinin ortak atasında, muhtemelen 15-20 milyon yıl önce evrildiğine işaret ediyor.

...KUZGUNLAR DA

Kargalar ve kuzgunlar, kuşlar aleminin en zeki mahlukları arasında. Kuzgunların, o an aç bile olsalar, ertesi sabah karınlarını doyurmak için yiyecek saklayabildikleri biliniyordu. Ama bu davranışın planlama yeteneğine mi işaret ettiği yoksa basit bir yiyecek saklama davranışı mı olduğu tartışmalıydı.

Science dergisinde yayımlanan yeni bir makalenin sonuçlarına bakılırsa, kuzgunların da geleceğe yatırım yapma yetenekleri varmış. Örneğin yapılan deneylerden birinde, evcil yetişmiş kuzgunların yiyecek almak için ileride kullanabilecekleri jetonları biriktirdikleri görüldü. Kuzgunlar 17 saat sonrasında kullanacakları bir aletin değerini bilerek saklıyorlardı.

Ayrıca kuzgunlar, 15 dakika sonra daha lezzetli bir yiyecek elde etmek uğruna, cazip bir yiyeceği o an yememeyi de tercih edebiliyor, insancası, nefslerine hakim olabiliyorlardı!

Deneylerde kullanılan 5 kuzgunun başarı oranları, geçmişte benzer deneyler kapsamında test edilmiş şempanze, bonobo, orangutan ve 4 yaşında çocuklara ait verilerle karşılaştırıldı. İncelenen kuzgunların hem büyük insansılardan ve de çocuklardan daha üstün yetenekli olduğu görüldü. Elbette tüm kuzgunların aynı yetenekte olup olmadığı soru işareti.

Yine de birden fazla kuzgunun planlama yapabilmesi, karga soyuna geleceği planlama yeteneğinin evrilmiş olduğu ikinci hayvan soyu -insansılarla birlikte- ünvanını kazandırdı. İnsan ve kargaların son orta atası 320 milyon yıl önce yaşamıştı. Bu ilkel sürüngenin planlama yeteneği olmayacağına göre, planlama yeteneği iki defa yakınsak biçimde evrilmiş olmalı.

Şempanze, karga, balina, hatta ahtapot gibi başka büyük beyinli hayvanlarda da insana mahsus zannedilen yeteneklerin keşfi, bilişsel yeteneklerin evrimini giderek daha iyi anlamamızı sağlıyor.

Çalışma İsveç'in Lund Üniversitesi'nde yürütülmüş.

İlgili makale: Kabadayi ve Osvath, 2017, "Ravens parallel great apes in flexible planning for tool-use and bartering", Science, dx.doi.org/10.1126/science.aam8138