İstanbul’da yüzlerce bina durduğu yerde çökebilir

Kahramanmaraş'ta 6 Şubat'ta meydana gelen iki büyük deprem Türkiye'nin deprem ülkesi olduğu gerçeğini bir kez daha gözler önüne serdi. En az 38 bin can kaybının yaşandığı depremin ardından akıllara beklenen 'büyük İstanbul depremi' geldi.

İBB, megakentteki binaların depreme karşı dayanıklılığını ölçmek için hızlı tarama metoduyla hasar tespiti yapıyor. İBB Genel Sekreter Yardımcısı Dr. Buğra Gökce ve İBB iştiraki İSTON uzmanları Bahçelievler’deki Yapı Laboratuvarı’nda binalarının durumunu öğrenmek isteyenlerin ne yapması gerektiğini ve deprem risk analizinin İBB tarafından nasıl yaptığını anlattı.

‘Yoğun talepten sayfamız çöktü’

Depreme karşı hızlı tarama testi için yoğun başvuru aldıklarını belirten Gökce, hızlı taramada 3 buçuk yılda 30 bine yakın başvuru aldıklarını ancak deprem sonrası inter sitelerinin dakikada 10 bin tıklandığını ifade etti. Gökce, 6 günde aldıkları başvuru sayısının bu sabah (17 Şubat) itibarıyla 40 bin 379 olduğunu açıkladı.

Gökce, şöyle devam etti:

"Büyükşehir Belediyesi 2019 yılından bu yana hızlı bina tarama adı altında İTÜ akademisyenleriyle birlikte yürüttüğü bir bilimsel analiz çalışması yapıyor. Hızlı taramada 3 buçuk yılda 30 bine yakın başvuru almıştık. Deprem sonrası sayfamız dakikada 10 bin tıklanan biçimiyle çok talep gördü. Bir süre sayfamız çöktü. Şu anda 6 günde aldığımız başvuru sayısı bu sabah itibariyle 40 379. Bu kadar binadan binamızı hızlıca inceleyin talebi aldık.

Bu sayı her dakika da artıyor. Zamanımız biraz uzayacak çünkü çok yoğun ve zamana sıkışmış bir talep var. Önümüzdeki günlerde hızlıca 50 ekiple sahaya çıkmış olacağız. Bir ekibimiz günde 3 binayı inceleyebilir bu analiz yöntemiyle. Ayda yaklaşık 3 bin 500 tane binayı 50 ekiple hemen incelemeye başlamış olacağız. Neden 50 ekiple başlıyoruz çünkü ekiplerimizin önemli bir bölümü Çevre ve Şehircilik Bakanlığı emrinde hasar tespit için görev almış durumda."

‘Yol gösteren bir harita’

Gökce, bu hızlı tarama metodunun Türkiye’deki 6306 sayılı riskli yapıların belirlenmesi mevzuatından bir önceki aşama olduğunun altını çizerek “Çünkü bizim mevzuatta tarif edilen riskli yapı analizimiz vatandaşa riskli yapının belirlenmesinden sonra 30 günlük bir süre tanımlayarak 90 gün içerisinde yapının tahliyesini ve yıkımını içeriyor. Bizim hızlı bina taraması olarak adlandırdığımız ve yaklaşık 3 buçuk yıldır uyguladığımız bu yöntem bundan bir önceki adım olduğu için binayı direk riskli yapı olarak kodlamadığında vatandaşlarımız açısından bir fikir veren ve buradan sonraki süreci yol gösteren de bir harita olarak da önüne koyan bir içerik taşıyor” dedi.

‘Yüzde 70'inden fazlası hızlı taramaya müsaade etmedi’

Gökce son 3 buçuk yılda bu çalışma kapsamında 2022 yılı sonuna kadar 107 bin binaya gittiklerini ancak sadece 29 bin 700 binaya girebildiklerini anlattı: “Binaların yüzde 70’inden fazlası İBB’nin hızlı tarama yapmasına müsaade etmedi. Yüzde 30’a yakınından da biz bir analiz aldık. Bu analiz sonucunda da 318 tane binamız durduğu yerde çökebilir durumda. 1525 tane binamız da d ve e sınıfı olarak yüksek risk içeren binalar konumunda. Bunun üzerinden bir eylem planı hayata koymaya karar verdik."

‘Kiracıya kira yardımı vereceğiz’

Kira yardımı uygulamasına da değinen Gökce şöyle devam etti:

“İstanbul’da mevzuatın tarif ettiği 1100 lira kira yardımıyla ev bulunabilir durumda değil. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı 1500 liraya yükseltti ama İstanbul’da 1500 lira verip vatandaşımızı evinden çıkarmak mümkün olmadığı için önce meclisimize ifade ettik. O kararla 15 gün önce Avcılar’da ilk binamızı 3 kat kira yardımlarını vermek suretiyle yıktık.

İBB bu 318 tane kendi kendine yıkılmak durumunda olan binadan başlayarak ikinci aşamaya 1525 tane d ve e sınıfı olduğunu tespit ettiğimiz binaları koyarak 4500 kira yardımı verecek. Bu yardımı mevzuat gereğince sadece ev sahibine verilmesini uygun görüyor. Kiracıya verilmesine yönelik bir mevzuat yok. Tek seferde taşınma yardımı veriyor. Biz bu düzenlememizde kiracıya da yardımcı olacağız. Kiracılarımızın da evi boşaltması durumunda 4500 kira yardımını riskli binalardan başlayarak uygulayacağız.”

‘2000 sonrası binalar da incelenecek’

Son depremde 2000 yılı sonrası yapılan yapılarda da risk olduğunu ve yıkılmak durumunda olabildiğini de gördüklerini vurgulayan Gökce “Ancak bizim bu zamana kadarki uygulamamız yönetmelikler doğrultusunda 2000 öncesi binalara önceli vermekti. En son yaşadığımız depremler bizim 2000 sonrasındaki yapılar için de başvuruları almak için de hazırlık yapmayı ödev olarak verdi. Bu hazırlığı yapıyoruz. Kısa zamanda 2000 sonrası yapılar için de hızlı taramaya ilişkin 10 kata kadar binalarda bina analizini biz yapıyor olacağız. Bu hızlı tarama testi yüzde 90 oranında doğru sonuç veriyor. Hızlı tarama testi ücretsiz” dedi.

‘Hızlı tarama testi 10 kata kadar yapılabiliyor’

Gökce bu hızlı bina analizinin 10 kata kadar binalarda yapılabildiğine dikkat çekerek 10 kat üzerine hızlı taramanın teknik olarak mümkün olmadığına dikkat çekti. Gökce, sözlerini şöyle sürdürdü:

“Elbirliğiyle seferberlikle ancak bütün yapı stokumuz dönüşebilir. 1 milyon 100 bine aşkın bina var İstanbul’da. Bunlar açısından önemli bir bölümünün yüzde 73 kadarının 1999 öncesi yapılmış olduğunu biliyoruz. Hızlıca bu eski yapı stokumuzun yenilenmesi gerek. Bu yapı stokunun yenilenmesi anlamında hepimizin hızlı bir sorumluluğa ihtiyacı var. Vatandaşlarımızın da bu denizin gidilecek yeri yok bitti biz gerçekle yüzleşelim ve bu yapımızı yenileyelim diyen bir yere gitmesi gerekiyor. Devletimizin de bunu hem özendiren hem de kaçındıran bazı düzenlemeleri yapması ve kararlılıkla hayat geçirmesi gerekiyor."

‘1 milyonu aşkın yapı kayıt belgesi’

Toplantıda imar affına da değinildi. Gökce bununla ilgili ise şu ifadeleri aktardı:

“İstanbul’da ruhsatsız yapı çok fazla kalmadı. Çünkü imar affıyla yapı kayıt belgesi herkes eline aldı. İstanbul’da 317 bin bina 1 milyona aşkın bağımsız birimde yapı kayıt belgesi var. Yani çok üzülerek söyleyeyim. ‘Herkes binamı analiz et, ne kadar kötü imar affı çıkmasaydı’ diyor ama her bağımsız birimde 4 kişi yaşadığını düşünürsek her 6, 7 haneden birisinde imar affına başvuru da yapılmış anlamına geliyor. Tabii ki ruhsatsız binaya bakma şansımız yok ama fiil durumda yapı kayıt belgesi almış yapılara da bakacağız."