'Hayalet insansılar' hikayesinin aslı: Bir tükürük geni insan evrimine dair ne anlatıyor?

Yeni bir çalışma Afrikalı insan genomlarında antik insansılarla, yani soyu tükenmiş homininlerle yaşanan karışmanın izlerini buldu. Tükürükte salgılanan MUC7 proteininin evrimsel öyküsünü araştıran bilim insanları, bu proteini kodlayan gende başka bir hominin türünden modern insanlara aktarılan DNA tespit ettiler. Çalışma, modern insanların (Homo sapiens) evrimlerinin ilk evrelerinde, Afrika’da yaşamış başka bir hominin türüyle karıştığına işaret ediyor.

MUC7 proteini tükürükte salgılanan ve tükürüğün yapışkan yapısını almasına yardımcı olan bir protein. Bu protein aynı zamanda zararlı mikroorganizmalara bağlanarak, bu mikroorganizmaların vücuda alınmasını da engelliyor. Yani MUC7’in bağışıklık sisteminde de görevleri var.

MUC7 proteinin yapısında yer alan bir bölgenin DNA dizisinde tekrar ettiğini (İng. "sub-exonic copy number variation") fark eden New York Eyalet Üniversitesi Buffalo Kampüsü'nden araştırmacılar, bu tekrarların sayısının insan popülasyonlarında çeşitlilik gösterdiğini tespit ettiler. Bazı insanlarda tekrar eden MUC7 bölgesi 5 kopya, bazılarında 6 kopya olabiliyordu.

ÇOK FARKLI BİR DİZİ

Araştırmacılar 5 kopya içeren MUC7 dizilerinden birinin, diğer bütün dizilere göre çok farklı olduğunu da farkettiler. MUC7'nin bu varyantının sadece Sahra Altı Afrika’da yaşayan insan popülasyonlarında bulunduğu ortaya çıktı. Modern insan toplumlarında, yalnızca tek bir bölgesel popülasyonda bulunan bu tip varyantlar görece nadir olduğu için, araştırmacılar MUC7 geninin evrimsel öyküsünü mercek altına altılar.

MUC7 genindeki gördükleri farklılıkları yaratabilecek olası evrimsel senaryoları test eden araştırmacılar, özgün varyantın ancak Afrika’da yaşamış başka bir hominin türünden modern insanlara aktarılmış olabileceği sonucuna varıyorlar. Çünkü bu varyant, insanlar arasında beklenebilecek farklardan çok daha farklı bir diziydi.

"HAYALET HOMİNİN"

Araştırmacılar, insanlarla karışan bu antik hominin türüne ait doğrudan bir fosil ya da DNA örneği olmadığı için bu türü “hayalet hominin” olarak adlandırıyorlar. Söz konusu türün modern insanın atalarından 1,5-2 milyon yıl önce ayrıldığını ve bahsi geçen karışmanın da en az 200.000 yıl önce gerçekleştiğini tahmin ediyorlar. Yani türler arası karışma modern insan evriminin ilk aşamalarında gerçekleşmiş görünüyor.

Çalışmanın yazarlarından Ömer Gökçümen, karışmanın olduğu tarihlerde Afrika’da yaşamış herhangi bir hominin türünün, örneğin Homo erectus’un, söz konusu hayalet hominin olabileceğini söylüyor. Gökçümen, daha detaylı bir tahmin yapabilmek için ise bu türlere ait DNA örneklerine ihtiyacımız olduğunu ekliyor.

Modern insan gruplarının yaklaşık 50 bin yıl önce Neandertal ve Denisovalılarla (Avrasya kıtasında yaşamış diğer hominin türleri) karıştıklarını gösteren çalışmalar yayımlanmıştı. Bu çalışma ise insanlarla antik homininler arasındaki karışmanın insan evriminin ilk aşamalarına kadar uzandığını ve tahmin ettiğimizden çok daha yaygın olabileceğini gösteriyor.

Çalışmanın bir diğer önemli bulgusu ise, MUC7 geninin farklı varyantları ile ağızda yaşayan bakteri kompozisyonu arasında bir ilişki bulunması. Çalışmanın yazarlarından doktora öğrencisi Recep Özgür Taşkent, "Yani farklı MUC7 genlerine sahip insanlar, farklı bakterilere karşı bağışıklık gösteriyor olmalı," diyor. "MUC7 en azından ağız içinde, ilk aşama bağışıklığı etkiliyor."

Taşkent, bağışıklıkla ilgili genlerin türler arasında değiş tokuşunun da bilinen bir durum olduğunu, Neandertallardan insanlara geçerek yayılan DNA dizileri arasında da bağışıklıkla ilgili gen dizilerinin yaygın olduğunu ekliyor.

YANLIŞ HABER

Çalışma, Türkiye basınında da geçen hafta anlaşılmaz ve çarpıtılmış biçimlerde yer bulmuş, Habertürk sitesinde yer alan haberde Gökçümen'in "Hominis" adlı bir türün varlığını bulduğunu iddia ettiği yazılmıştı. Sorunun çeviri ve imla hatalarından kaynaklandığı anlaşılıyor.

İlgili makale: Duo Xu, Pavlos Pavlidis, Recep Özgür Taşkent, Nikolaos Alachiotis, Colin Flanagan, Michael DeGiorgio, Ran Blekhman, Stefan Rühl, Ömer Gokcumen “Archaic hominin introgression in Africa contributes to functional salivary MUC7 genetic variation”