Enkazlardaki Gizli Tehlike Asbest ve Ölümcül Sonuçları

Depremle birlikte 10 ilde binlerce bina yıkıldı. Kurtarma çalışmalarının ardından artık yavaş yavaş moloz kaldırma çalışmaları başladı ve yeni bir sorun daha gündeme geldi. Felaketin ne denli büyük etkiler bıraktığı günden güne ortaya çıkarken, biz bugün bu depremin çok değinilmeyen ve görülmeyen bir tehlikesinden bahsedeceğiz: Asbest.. Yıkılan binaların yapımında kullanılan asbest, kurşun ve PCB gibi tehlikeli maddeler açığa çıkmış durumda. Bunlar, moloz kaldırma çalışmaları sırasında havaya ve yağışlarla da suya karışıyor. Ve önlem alınmazsa önümüzdeki günlerde sağlık sorunlarını artıracak gibi görünüyor.
Ne yazık ki geride pek çok enkaz bırakan bu depremlerin dikkat etmemiz gereken yüzü , özellikle inşaat alanlarında bulunan zehirli kimyasal asbest çünkü enkazlarda ortaya çıkan bu zehirli kimyasal, uzun vadede pek çok ölümcül rahatsızlığın sebebi olabiliyor.
Asbest, ısı ve elektrik yalıtkanlığı özelliği sayesinde tehlikesi fark edilene kadar 'mucize mineral' olarak adlandırılan kimyasal bir madde. Bu özellikleri nedeniyle yapılaşmada da oldukça fazla tercih ediliyor. Binalarda marley, marley ve parke yapıştırıcıları, duvar kaplamaları, boya ve sıvalar, kazan ve ısıtma sistemi conta izolasyonu, tesisat boruları, 'eternit' olarak bilinen çatı kaplamaları gibi pek çok yerde kullanılıyor. Bu nedenle Kahramanmaraş'taki deprem bölgesinde de ciddi bir risk unsuru olarak ortaya çıkıyor.

Şu anda solunmaya başlanılan bu asbest lifleri, akciğerlerde uzun süre kalabilir ve ileride asbestoz, akciğer kanseri, plevral kalınlaşma ve mezotelyoma gibi ciddi akciğer hastalıklarına yol açabilir. Ayrıca yıkım sırasında ortaya çıkan tozlar asbest, cıva, kurşun, Pcb, Pbb, kadmiyum, Cr6, küf mantarı gibi tehlikeli atık partiküllerini de içeriyor. Bu tozlar, rüzgar sebebiyle uzak yerlere de taşınabileceği için sadece deprem bölgesi için değil, farklı bölgeler için de risk taşıyor.

Peki deprem bölgesinde asbestten korunmak için alınması gereken önlemler nelerdir?
Afetzedeler ve Ekipler Koruyucu Ekipman Kullanmalı
Bölgede enkaz kaldırmada görev yapacak ekipler ve afetzedelerin asbest maruziyetinin azaltılması için koruyucu ekipman sağlanması ve kullanılması gerektiğine dikkat çekilen açıklamada, şu önerilere yer verildi:
Saha çalışanları ve depremzedelerin asbestten korunmak için kullanması gereken ekipmanlar:

• FFP3 tipi toz maskesi
• Tyvek tulum
• İş eldiveni
• Gözlük
• Afetzedeler için enkaz kaldırma süresince FFP2, FFP3 toz maskesi, gözlük gibi malzemeleri asgari olarak kullanılmalıdır. Yıkım yapılan ortamda bulunulmamalı, yeme-içme kesinlikle yapılmamalıdır.
• Asbestli binaların yıkımında çalışacak ekipler için koruyucu ekipmanlar temin edilmelidir. Koruyucu kıyafet için anti-statik özelliğe sahip partiküllere karşı koruyucu tek kullanımlık vücut koruyucu tulum alınmalıdır. Kirli alana her giriş için yeni bir tane kullanılmalıdır. Kullanılan tulumlar TS EN ISO 13982-1’e göre Tip 5: havada uçuşan katı partiküller standardına ve TS EN 13034 ‘e göre Tip 6: sıçrayan sıvı partiküllere karşı limitli koruma standardına sahip tulumlar Koruyucu giysiler ile çalışanların kendilerine ait giysileri ayrı ayrı yerlerde muhafaza edilir.
• Mutlaka solunum koruyucu maskeler kullanılmalıdır. TS EN 149+A1 uyumlaştırılmış standardı ileEN149:2001+A1:2009 standardına göre FFP3 koruma seviyesine sahip veya daha fazla koruma faktörü ile partiküllere karşı tek kullanımlık solunum koruyucular kullanılabilir. TS EN 143 uyumlaştırılmış standardı ile EN143+A1/AC standardına göre P3 koruma seviyesine sahip partikül filtresi ile tam yüz maskesi kullanılabilir. Solunum, baş, göz, işitme ve yüz koruma ile ilgili seçilen koruma sınıfına uygun standartlara sahip olmakla birlikte batarya vb. motorlu kısım için EN 12941 standardına sahip kombine bir koruyucu kullanılabilir.
• Bağcıksız, tokasız direkt ayağa geçirilebilecek şekilde ayakkabılar kullanılmalıdır. Kayma riski içerdiğinden botlar/çizmeler galoşlara göre öncelikli tercih edilmelidir.
• Koruyucu olarak tek kullanımlık eldivenler kullanılmalıdır. Yapılan işe göre mekanik ve elektrik direnci yüksek ya da kimyasala karşı bir eldiven kullanılacak ise bu eldivenlerin içine kavrama kabiliyeti yüksek ince hijyen eldivenleri kullanılabilir. Çalışan kirlenmiş alanı terk ettikten sonra, eldiven uygun şekilde mühürlü asbest atık torbalarına konulmalıdır. Kirlenmiş alana her girişte yeni bir çift iş güvenliği eldiveni giyilmelidir.
• Temizlik işine katılan kişiler için basit ve anlaşılması kolay bilgiler sağlanmalı ve asbestin ne olduğunun, nerede bulunabileceğinin, tehlikelerin neler olduğunun ve nasıl güvenli bir şekilde taşınacağının eğitimi verilmelidir.
• Eğitimli personel, asbest içeren malzemelerin bulunabileceği sahaları Malzemelerin türünü, arz ettikleri tehlikeyi ve en güvenli eylem (örneğin mühürlemek ve yerinde bırakmak veya çıkarmak) planı oluşturulmalıdır.
• Karantina alanı kurulmalıdır.
• Hijyen Üniteleri kurulmalıdır.
• Negatif basınç ünitesinin karantina alanına konumlandırılmalıdır.
• Kırılgan malzeme sökümünde lif bağlayıcı sıvı kullanılması ve tozumayı azaltacak söküm yöntemleri (sulu işlem gibi) kullanılmalıdır.
• Ortam ve kişisel maruziyet ölçümlerinin düzenli yapılmalı ,sonuçların asbest söküm uzmanı tarafından değerlendirilmelidir.
• Çalışma saatleri yapılan işin riskine göre
• Çalışma ortamında yeme- içme alanları faklı olmalıdır.
• Asbest içeren malzemelerle kirlenmiş yüzeyleri ıslak yöntemlerle temizlenmelidir.