Hava kirliliği, hem Türkiye'de hem de dünya genelinde artış göstermektedir. Hava kirliliği, birçok hastalığın ortaya çıkmasına neden olmaktadır. Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) verilerine göre, dünya nüfusunun yüzde 90'ından fazlası kirli hava solumaktadır. Bu çarpıcı veriler, hava kirliliğinin insan sağlığı üzerindeki ciddi tehdidini göstermektedir.
Tekirdağ Namık Kemal Üniversitesi (NKÜ) Tıp Fakültesi Halk Sağlığı Anabilim Dalı Başkanı Prof. Dr. Gamze Varol, DSÖ limit değerlerine uyan sadece Hakkari'nin olduğunu kaydederek, "Hakkari dışında ülkemiz de Dünya Sağlık Örgütü kılavuz değerlerine uyan bu limitlerin altında başka yaşam alanı yok. Ülkemiz için baktığımızda aslında hava kirliliği büyük bir sorun. Biz biliyoruz ki açıklanan rapora göre, ülkemizde geçtiğimiz yıl hava kirliliği kaynaklı sağlık sorunları nedeniyle yaklaşık 42 bin kişi yaşamını yitirdi. Bu sorunların içerisinde akciğer kanseri var, hava yolu enfeksiyonları, kronik hava yolları hastalıkları var, kalp damar sistemi dolaşım yolu hastalıkları var. Bunlarla bağlantılı hastalıkların yanında yaşam kalitesini etkiliyor hava kirliliği" dedi.
"UYKU DÜZENİNİ BOZUYOR, DEPRESYONA NEDEN OLUYOR"
Prof. Dr. Varol, ülkede ölümlere neden olan risklerin tanımlandığını ifade ederek, "Uyku düzenini bozuyor, depresyona neden oluyor. Yeni açıklamalar bu yönde. Hatta şöyle çalışmalarda var; 2009 ve 2019 yıllarında Türkiye'de ölüme neden olan riskler tanımlanmış. Mesela hava kirliliği bunlara neden olan ilk 5 hastalık arasında yer alıyor ve bu çok önemli. Onun üstünde mesela tümörler, dolaşım sistemi hastalıkları, kronik akciğer hastalıklarının hepsi var. Dolayısıyla ülkemizde hava kirliliği hem yaşam kalitesini etkileyen, başta kanserler olmak üzere, sağlığımızı bu yönde etkileyen risklerin içinde yer alıyor" diye konuştu.
HAVA KİRLİLİĞİ NEDEN OLUR?
Sanayi: Fabrikalar, üretim tesisleri ve enerji santralleri, hava yasağına yol açabilen önemli kaynaklardır. Sanayi tesislerinin egzoz gazları ve atık ürünleri, zararlı kimyasalların atmosferde salınmasına neden olabilir.
Taşıtlar: Motorlu araçlar, özellikle dizel ve benzinli motorlar, normal gazlar ve tıbbi sorunlar olabilir. Trafik yoğunluğunun, şehir içi havanın azaltılmasının azaltılması mümkündür.
Ev Isıtma: Evlerde kullanılan fosil yakıtlar, özellikle kömür ve odun, hava kirliliğine yol açabilir. Evlerdeki sıcaklık sistemleri ve sobaların yanması sırasında ısıtıcılar açığa çıkabilir.
Tarım: Tarım faaliyetleri sırasında pestisitler ve gübreler kullanılır. Bu kimyasalların değişen organik politikaları (VOC'ler) olarak tek parça ürünlere dönüşmesi mümkündür.
Orman Yangınları: Orman yangınları, büyük miktarda kalıcı madde ve ortamda gazların atmosferde salınmasına neden olabilir.
HAVA KİRLİLİĞİNİN İNSAN SAĞLIĞINA ETKİLERİ
- Kirli bir hava ile büyüyen kişiler akciğer fonksiyonları geriler. ve solunum yolu enfeksiyonu riskini arttırır.
- Hamileyken maruz kalınan yoğun kirli hava, bebekte otizm olasılığını artırabilir.
- Maruz kalınan kirli hava, damar sertliğine yol açabilir.
- Grup 1 kanserojen olarak tanımlanan kirli hava, kansere neden olmaktadır.
- Aynı zamanda yüksek oranda kirli hava, sperm kalitesinin bozulmasına neden olabilir.
- İç ortamda hava kirliliği, başta katarakt olmak üzere görme bozukluklarına yol açar.
HAVA KİRLİLİĞİNİ ÖNLEMEK İÇİN NELER YAPILMALI?
Temiz Enerji Kullanımı: Fosil yakıtların kullanımı yerine temiz ve alternatif enerji kaynaklarına, özellikle güneş ve rüzgar enerjisine dayalı enerji üretimine geçiş, hava yasaklarını içerir.
Araç Emisyonlarını Kontrol Altına Alma: Motorlu taşıtlardan hava kirliliğini azaltmak için daha yüksek yakıt verimliliği ve daha düşük emisyona sahip motorun teşvik edilmesi gerekmektedir. Ayrıca toplu taşıma, bisikletle ulaşım ve yürüyüş gibi çevre dostu ulaşım yöntemlerinin teşvik edilmesi önemlidir.
Sanayi Süreçlerinin İyileştirilmesi: Sanayi tesislerinin daha temiz üretim teknolojilerinin benimsenmesi ve atık yönetiminin geliştirilmesi, endüstriyel hava kirliliğinin azaltılması. Sanayi tesislerinin konumları rüzgâr yönü ve yerleşim yerleri dikkate alınarak seçilmelidir. Özellikle kent ve yerleşim yerlerinden uzak alanlar sanayi tesisleri için daha uygundur.
Evlerde Temiz Isıtma: Yeni yerleşim alanlarında bölgesel ısıtma sistemleri yaygınlaştırılmalıdır. Isınmada ortaya çıkan atık oranını azaltmak için yoğuşmalı ısınma sistemleri tercih edilmelidir.
Orman Yangınlarına Karşı Mücadele: Ormanların kısa kontrol listelerinde toplanması, havanın zararlı olması ve zararlı olmaması.
Atık Yönetimi: Atıkların düzgün bir şekilde çoğaltılması ve geri kullanımının teşvik edilmesi, çöplerin açık yakılmasının ve çevrenin korunmasının önlenmesine katkı sağlar.
Yeşil Alanların Korunması: Şehirlerdeki yeşilin korunması ve yeni parklar, bahçeler, havanın sınırlarını iyileştirebilir.
Hava Kalitesi İzleme: Havanın izlenmesi ve halkın hava koşulları hakkında bilgilendirmek, insanların koruyucu önlemlerinin alınmasına yardımcı olabilir.