Türkiye'nin ilk uzay görevinde "Extremophyte" görevi
Türkiye, uzay keşfinde önemli bir adım atarak, ilk insanlı uzay misyonuna hazırlanıyor. İzmir'den Yaşar Üniversitesi Tarım Bilimleri ve Teknolojileri Fakültesi Dekan Vekili Prof. Dr. İsmail Türkan liderliğindeki üç kişilik bir ekip, "Extremophyte" adlı bitki deneyini tasarlayarak Türk Uzay Yolcusu Albay Alper Gezeravcı ile birlikte 13 deney arasına girmeyi başardı.
Uzayda "Schrenkiella parvula"nın sıra dışı deneyi
Deney kapsamında, Türkiye'ye özgü Tuz Gölü çevresinde yetişen ve yüksek tuzlu ortamlara dayanıklı olan "Schrenkiella parvula" bitkisi, mikro yerçekimi altındaki yüksek tuzluluğa karşı gösterdiği toleransı uzayda sürdürebilir mi? Bu sorunun cevabı, Türk bilim insanları tarafından Uluslararası Uzay İstasyonu'nda gerçekleştirilecek deneyde bulunacak. Bu amaçla, bitkiye ait örnekler uzaydan geri getirildikten sonra, aynı araştırma ekibi tarafından üzerinde çeşitli moleküler çalışmalar yapılacak.
13 deneyden sadece biri…
Yaşar Üniversitesi Tarım Bilimleri ve Teknolojileri Fakültesi Dekan Vekili Prof. Dr. İsmail Türkan, Ege Üniversitesi Fen Fakültesi Biyoloji Bölümü Öğretim Üyeleri Doç. Dr. Rengin Özgür Uzilday ve Doç. Dr. Barış Uzilday’dan oluşan ekibin tasarladığı deney Türkiye’nin insanlı ilk uzay misyonunda yer alacak 13 deneyden biri olarak seçildi. Türk Astronot Alper Gezeravcı, TÜBİTAK Uzay Araştırmaları Enstitüsü ve Türkiye Uzay Ajansı tarafından seçilen “Extremophyte” adlı deneyi “Türk Uzay Yolcusu ve Bilim Misyonu” kapsamında Uluslararası Uzay İstasyonu’nda gerçekleştirecek. Deney kapsamında, Dünyada sadece Tuz Gölü’nün çevresinde yayılış gösteren ve dolayısıyla çok yüksek tuzluluğa direnç gösterebilen, “Schrenkiella parvula” isimli endemik bitkinin mikro yerçekimi (çok zayıf yerçekimi) altında bu özelliğini sürdürüp sürdüremeyeceği araştırılacak.
Bitkinin özellikleri ve uzaydaki potansiyeli
Deneyin lideri Prof. Dr. İsmail Türkan, bitkinin yüksek tuzluluğa karşı gösterdiği tolerans ve mikro yerçekimi etkileşiminin ortaya konmasının, gelecekte Ay ve Mars gibi gezegenlerde kurulacak üslerde, tuzlu toprakların iyileştirilmesi ve astronot atıklarının arıtılmasında kullanılabilme potansiyelini taşıdığını belirtiyor.
Uzay ortamında bir ilk!
Türkan bu tür bir etkileşimin ilk kez araştırılacak olmasının önemine dikkat çekerek, “Bitkinin bu özelliğinin diğer gezegenlerde kurulması planlanan üslerde, tuz ve metal içeriği yüksek regolitlerin (Ay ve Mars toprağı) iyileştirilmesi ve astronotların çeşitli atıklarının arıtılmasında kullanılabilme potansiyelinde olduğunu düşünüyoruz. ‘Schrenkiella parvula’, sodyum klorür dışında, Lityum ve Bor gibi elementlere de toleranslı olduğundan, uzayda ağır metal ve diğer çevresel streslere karşı toleransın araştırılması konularında ileride yapılacak deneylerde de kullanılabilir. Bu ilk bilim misyonu kapsamında ülkemize ait, Dünya’da model olarak kabul görmüş endemik bir bitki türü ile uzay ortamında ilk kez deney yapılacak olması çok önemli. Cumhuriyetimizin 100. kuruluş yıldönümü kapsamında ilk defa gerçekleşecek bu projede deneyimizin de yer alması gurur verici” dedi.
Deneyden beklenen sonuçlar
Deneyden beklenen sonuçlar şu şekilde özetlenebilir:
Mikro yerçekimi altındaki yüksek tuzluluk, bitkinin büyümesini ve gelişimini nasıl etkiler?
Mikro yerçekimi altındaki yüksek tuzluluk, bitkinin stres tepkilerini nasıl etkiler?
Mikro yerçekimi altındaki yüksek tuzluluk, bitkinin biyokimyasal ve moleküler özelliklerini nasıl etkiler?
Bu sonuçlar, gelecekte Ay ve Mars gibi gezegenlerde kurulacak üslerde kullanılabilecek bitkisel sistemlerin geliştirilmesine katkı sağlayacaktır.