Hıdırellez ya da Hıdrellez Türk dünyasında kutlanan mevsimlik bayramlardan biridir. UNESCO Somut Olmayan Kültürel Miras Ulusal Envanteri'nde yer alan Hıdırellez, etkileyici hikayesi ve farklı gelenekleriyle ön plana çıkıyor. Çok sayıda geleneği buluşturan Hıdırellez, her yıl 5 Mayıs'ı 6 Mayıs'a bağlayan gece kutlanmaya başlıyor.
Hıdırellez Nedir?
Ruz-ı Hızır (Hızır günü) olarak adlandırılan Hıdrellez günü, Hızır ve İlyas Peygamber’in yeryüzünde buluştukları gün olması nedeniyle kutlanır. Hızır ve İlyas sözcükleri birleşerek halk ağzında Hıdrellez şeklini almıştır. Hıdrellez günü, Gregoryen takvimine göre 6 Mayıs eskiden kullanılan Rumi takvim olarak da bilinen Julyen takvimine göre 23 Nisan gününe denk gelir.
Halk arasında kullanılan takvime göre eskiden yıl ikiye ayrılmaktadır: 6 Mayıs’tan 8 Kasım’a kadar olan süre Hızır Günleri adıyla yaz mevsimini, 8 Kasım’dan 6 Mayıs’a kadar olan süre ise Kasım Günleri adıyla kış mevsimini oluşturmaktadır. Bu yüzden 6 Mayıs Günü kış mevsiminin bitip sıcak yaz günlerinin başladığı anlamına gelir ve bayram olarak kutlanır.
Türkiye'de Hıdırellez
Ülkemizde Hıdrellez, 6 Mayıs tarihinde kutlanır. Bugün Hıristiyanlarca da baharın ve doğanın uyanmasının ilk günü olarak kabul edilir; bu günü Ortodokslar Aya Yorgi, Katolikler St. Georges Günü olarak kutlar.
Hızır ve Hıdırellez’in kökeni hakkında çeşitli fikirler ortaya atılmıştır. Bunlardan bazıları Hıdırellez’in Mezopotamya ile Anadolu kültürlerine ait olduğu; bazıları ise İslamiyet öncesi Orta Asya Türk kültür ve inançlarına ait olduğunu söyler.
Anadolu’nun bazı yerlerinde Hıdrellez Günü yapılan duaların ve isteklerin kabul olması için sadaka verme, oruç tutma ve kurban kesme adeti vardır. Kurban ve adaklar “Hızır Hakkı” için olmalıdır. Zira tüm bu hazırlıklar Hızır’a rastlamak amacına yöneliktir.
Hıdırellez Gelenekleri
Baharın ilk kuzusu yenildiği zaman sağlık ve şifa bulunacağına inanılır. Bugünde sabah saatleri kırlardan çiçek veya ot toplayıp onları kaynattıktan sonra suyu içilirse bütün hastalıklara iyi geleceğine, bu su ile kırk gün yıkanılırsa gençleşip güzelleşileceğine inanılır.
Hıdırellez gecesi Hızır’ın uğradığı yerlere ve dokunduğu şeylere feyz ve bereket vereceği inancıyla çeşitli uygulamalar yapılır.
Yiyecek kaplarının, ambarların ve para keselerinin ağızları açık bırakılır.
Gül Dalına Kurdele Bağlanır
Ev, bağ-bahçe, araba isteyen kimseler, Hıdrellez gecesi gül ağacının altına istediklerinin küçük bir modelini yaparlarsa Hızır’ın kendilerine yardım edeceğine inanırlar.
Dileklerini kırmızı kurdeleye bağlayıp gül ağacına asarlar. Bir yıl boyunca dileklerinin yerine gelmesini beklerler. Bazı kimseler de ateş yakıp, dilek dilerler. Ondan sonra yaktıkları ateşin üstünden atlarlar.
5 Mayıs gecesi soyulan elma kabukları yastığın altına konulur. Böylece rüyada kadın ya da erkeğin evleneceği kişiyi gördüğü söylenir.
Narın Bereketine İnanılır
Hıdırellez’in bir başka geleneği ise nar patlatmaktır. Yere atılarak patlatılan narın yıl boyu bereket getireceğine inanılır.
Hamur pişirilip komşulara dağıtılır.
Büyük şehirlerde daha az olmak üzere, kasaba ve köylerde hıdrellez için önceden hazırlıklar yapılır. Bu hazırlıklar, evin temizliği, üst-baş temizliği, yiyecek-içeceklerle ilgili hazırlıklardır. Temiz olmayan evlere Hızır’ın uğramayacağı düşünülür.
Hıdırellezde Nasıl Dilek Dilenir?
Hıdırellez'de yüreğinizden geçtiği gibi dua edebilir, dileğinizi dileyebilirsiniz. Ancak geleneksel bir dilek ritüeli için şu adımları izlemelisiniz:
- Evinizi temizleyin.
- Kişisel temizliğinizi yapın mümkünse duştan sonra başınızdan aşağı biraz elma sirkesi dökün. Sirke negatif enerjiyi temizler.
- Canlı renkler, özellikle kırmızı giymeyi tercih edin.
- Sadaka verin veya ihtiyacı olan birine yardım edin. Bir çocuğu da sevindirebilirsiniz.
- Evinizin kapısını veya pencerelerini açık bırakın, taze enerji ve bolluk bereket gelsin.
- Baklagillerden (nohut, mercimek, fasulye) pişirin, mümkünse bir komşunuza da verin.
- Sakin bir ortamda meditasyon yapın, dinginleşin ve bol bol dua edin.
- İsteyenler dileklerini bir kağıda yazsın, kırmızı keseye içine demir parayla beraber 5 Mayıs akşam ezanı ile Gül ağacı dalına asın. Sabah ezanında kesenizden paranızı alın, cüzdanınıza koyun, tüm yıl cüzdanınızdan para eksilmesin ve keseyi ağacın dibine gömün.
- İsteyenler dileklerini kırmızı bir ipe söyleyip akşam ezanından sonra o ipi bileğine bağlasın, 7 gün bileğinizde kalsın. 7. günün sonunda çözüp ipi cüzdanında veya bir kutuda saklasın.
- Tüm dilekleriniz gerçekleşmiş gibi hayal edip “OLDU” diyin ki sözün frekansı ve gücüyle bir an önce gerçekleşsin.