Kişilik değişimi üzerine gerçekleştirilen bir dizi araştırma kişiliklerin değişebileceğini, çoğu insanın bunu istediğini ve başaranların genellikle daha mutlu olduğunu gösterdi. Araştırmaya göre işin anahtarı küçük başlamak. Yani zayıf yönleri değiştirmenin en kolay yolu, insanın en güçlü yönlerini kullanmasından geçiyor.
Southern Methodist Üniversitesi'nde psikoloji profesörü olan ve kişilik değişimi üzerine çalışan Nathan Hudson, "Kişiliğinizi değiştirmek kilo vermeye benzer. Sadece hedef belirlemek yardımcı olmaz, uygulanabilir adımlar atmanız ve buna bağlı kalmanız gerekir" diyor. Dr. Hudson, değişmek isteyen çoğu insanın, istemedikleri belirli bir özelliğe ya da kendilerine sorun yaratan bir davranış biçimine odaklanma eğiliminde olduğunu söylüyor. Ayrıca Dr. Hudson'ın araştırması, insanların olumlu değişiklikler yaptıklarında yaşam memnuniyetlerinde artış yaşadıklarını da gösterdi.
Ortak beş büyük kişilik özelliği
Araştırmacılar kişilik özelliklerini ‘Beş büyük kişilik özelliği’ adı altında sıralıyor: Açıklık, sorumluluk, dışadönüklük, uyumluluk ve duygusal denge. Bütün insanlar bu beş özelliğe sahip olduğu gibi kişiye göre bu özelliklerin seviyesi değişiyor. Psikologlar, bir alışkanlığı değiştirmek gibi kişiliğinizi değiştirmenin de zaman ve çaba gerektirdiğini söylüyor. Büyük değişiklikler yapmak isteyenler genelde terapiye gitmeyi tercih etse de beş büyük kişilik özelliğine odaklanarak bunu evde de başarmak mümkün.
İzlemeniz gereken 6 adım
Wall Street Journal, kişiliğinde değişiklik yapmak isteyenlere bilimsel kanıtlarla desteklenmiş yöntemler sundu. Bunun yolu altı maddeden geçiyor.
1- Hangi özelliklerinizi değiştirmek istediğinizi belirleyin
Zayıf yönleriniz konusunda dürüst olmanız gerekli, kişiliğinizi belirlemeden eksik veya fazla gördüğünüz yerleri tespit etmeniz mümkün değil. Bu konuyu sevdiklerinize sormak bazıları için mümkün olsa da bazı psikologlar Google üzerinden rahatlıkla ulaşabileceğiniz beş büyük kişisel özelliği testini önerdi. Böylece kişiliğiniz hakkında genel bir fikre sahip olmak oldukça kolay.
California Eyalet Üniversitesi'nde Kişilik Değişim Mekanizmaları Laboratuvarı'nı yöneten psikolog Erica Baranski, günlük tutmanın da etkili olabileceğini söyledi. Kendinizi endişeli ya da çökmüş hissettiğiniz bir durum hakkında yazmanızı öneriyor. Bu yöntem kendinizle ilgili neyin üzerinde çalışmanız gerektiğini anlamanıza yardımcı olacaktır.
2- Küçükten başlayın ve spesifik olun
Araştırmacılara göre en önemli adımlardan biri de kendinize hedef belirlerken gerçekçi olmanız. ‘Mutlu bir insan olmak’ gibi genel bir isteği, ‘yabancılara karşı daha nazik olmak’ gibi spesifik bir alışkanlığa dönüştürmek, kararlarınızı daha yönetilebilir hale getiriyor. Burada kişilik özelliklerinizi kafanızda oturtmanız önem kazanıyor. Beş büyük kişilik özelliklerinden birine yoğunlaşmak, değişim yolunu sizin için daha rahat hale getirecektir. Örneğin daha açık bir insan olmak istiyorsanız, hayata daha meraklı gözlerle yaklaşabilirsiniz.
3- Başarana kadar kendinizi kandırın
Dr. Hudson’a göre istediğiniz kişilik hareketlerini taklit etmenin bile değişime yararı var. Hedefinizi daha yönetilebilir parçalara ayırın, bu da önceki maddede olduğu gibi küçük eylemleri alışkanlık haline getirmekle mümkün. Psikolog Hudson, istediğiniz kişilik özelliklerine sahip insanları kafanızda canlandırıp onları taklit etmenizi öneriyor.
Bir yapılacaklar listesinin de bu konuda yardımcı olacağını vurgulayan Hudson, listeyi basit tutmanızın önemli olduğunu söylüyor. E-postaları 24 saat içinde yanıtla, toplantıya yetişmek için beş dakika erken çık ve takvimini güncel tut gibi ulaşması kolay hedefler, size motive etmeye fayda sağlıyor.
Houston Üniversitesi'nde sosyal ve kişilik psikolojisi doçent Rodica Damian’ın bu konuda tavsiyesi ise hayata ‘eğer’ planlarıyla yaklaşmak. Örneğin, Damian daha arkadaş canlısı olmak istiyorsanız kendinize “Asansöre başka insanlarla binersem, o insanlara selam vereceğim” demenizi öneriyor. Bu yöntemin psikolojide zaten bir adı var: Uygulama niyeti.
4- Güçlü yönlerinizi kullanın
Daha konuşkan olmak isteyen ancak utangaç insanların izleyeceği basit bir yöntem ise ayrıntılı planlar yapmak. Illinois Üniversitesi’nde kişilik araştırmacısı ve psikoloji profesörü Brent Roberts “Zayıf yönlerinize yardımcı olmak için zaten iyi olduğunuz şeylerden yararlanın” açıklamasında bulundu. Roberts’e göre utangaçlığının farkında olan birisi, iş hayatında kullandığı planlama yöntemleriyle bu korkusunu rahatlıkla aşabilir. Mesela ne zaman, nerede ve kiminle konuşacağınızı kafanızda belirlemek kontrolünüzün dışında kalan stres ögelerini ortadan kaldırabilir. Örnek olarak yarın sabah otobüs beklerken simit aldığınız simitçiye işlerinin nasıl gittiğini sorabilirsiniz.
5- İlerlemenizi takip edin
Dr. Baranski’ye göre kendinizi sorumlu tutmanız gerekli, konuyu yine günlük tutmanın yardımlarına getiren psikolog “Kağıt-kalem, tablet, bilgisayar; sizin için ne uygunsa onu kullanın” diyor. Bu günlük sayesinde başarılarınızın ve eksik kaldığınız noktaların bir nevi arşivine sahip olacağınızı söyleyen Baranski, haftada bir ilerlemenizi değerlendirmenizi öneriyor. Bu sadece ne yaptınız, ne yapmadığınız üzerine bir değerlendirme değil, "davranışlarımdaki bu değişiklikler duygusal açıdan beni nasıl etkiliyor, kendimi nasıl hissediyorum" gibi soruları kendinize yönelterek de ilerlemenizi kaydedebilirsiniz.
6- Plana bağlı kalın
Psikolog Hudson'ın “Kişilik değişimi yavaş bir süreç” açıklamasının önemi büyük, belki de bu zaman diliminde yapmanız gereken en önemli şey küçük değişikliklerin büyük değişikliklere dönüşmesine alan tanımak. Hudson kişilik değişimini anlatırken “Kişilik aynı borsa gibidir, geçici iniş çıkışlar kaçınılmazdır. Ancak uzun vadede, özellikle de doğru analizleri kullanarak üzerinde çalışırsanız, yukarıya çıkmanız neredeyse kesin” sözlerini kullandı. Kişilik değişimi yavaş bir süreç olabilir ama yavaş süreçleri açmanın en doğru yöntemi, bu yolda gerçekçi stratejilerle istikrarlı ilerlemek.