Bazı hastalıklar dışarıdan bakan bir göz tarafından dahi hızlıca anlaşılabilir. Ancak Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu (DEHB) gibi rahatsızlıklar, aynı ailede yaşayan kişiler tarafından dahi yıllarca fark edilememekte.
Özellikle çocukların eğitim hayatlarını baltalayan bu rahatsızlık, ilgili ilaçların kullanılması halinde hayatı bambaşka boyutlara taşıyabilmekte. Derslerine ya da herhangi bir konuya odaklanamayan, 10-15 dakikanın üzerinde herhangi bir video izleyemeyen ya da yerinde sabit şekilde oturamayan bir çocuğunuz varsa dikkatli olun.
DEHB (Dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu), çocukluk çağında başlayan hiperaktif hareketler, dikkat dağınıklığı, odaklanamama, konsantrasyon bozukluğu ve dürtüsel davranışlar ile karakterize nöropsikiyatrik bir durumdur. DEHB'i bulunan kişiler dikkat etmede ve dürtüsel davranışları kontrol etmede zorluk yaşayabilir ve aşırı aktif olabilirler. Çocuklarda daha yaygın görülse de yetişkinlerde de bu davranış bozukluğu bulunabilir. Genellikle ilaç tedavisi ve konuşma terapisiyle kontrol altına alınmaya çalışılır.
DEHB TEDAVİSİ NEDİR?
DEHB tanılı çocuklar için iki farklı tedavi yöntemi bulunmakta. Her şeyden önce bu rahatsızlık, yaş ilerledikçe semptomlarını daha az göstermekte. Genç yaşlarda ise DEHB ile başa çıkmanın en önemli yollarından biri spor yapmaktan geçiyor.
Uzmanlar, çocukların ve gençlerin enerjisini sporda atmasının, hiperaktivite durumunu dizginlediğini ve odaklanmayı artırdığını belirtmekte. İkinci ve en yaygın başvurulan yol ise ilaçlardan geçiyor.
Dünyada ve Türkiye'de DEHB tedavisi için Ritalin, Concerta ya da Medikinet gibi ilaçlar kullanılıyor. Metilfenidat kökenli bu ilaçlar, eczaneden doğrudan temin edilememekte. Yalnızca bir psikiyatristin onayı ile reçetelenebilen ve kırmızı reçeteli bu ilaçlar, üniversite öğrencileri tarafından da yoğun şekilde suistimal ediliyor.
Uzmanlar, bu durumun önüne geçebilmek için bu tür ilaçların yazım koşullarında değişikliğe gitmekte ve gerçekten DEHB tanısı bulunan çocuklar için de ilaçların temini sorun çıkarmakta. Çocuğunuz derslerinde başarısızsa ve belirtilen belirtileri gözlemliyorsanız, sizin de bir psikiyatriste başvurmanızda fayda olabilir.
Erken yaşta tanısı koyulan DEHB tanılı çocuklar, bu tanının geç yaşta fark edildiği çocuklara göre okul hayatlarında çok daha başarılı olmakta.
DEHB NEDEN KAYNAKLANIYOR?
Genetik yatkınlığın söz konusu olduğu DEHB'in nedeni hala tam olarak ortaya konamamış olsa da, DEHB'i bulunan kişilerde yapılan kontrollerde ortak bazı noktalar keşfedilmiştir. Bunlar bir çoğunda beyinde bir tür kimyasal olan dopamin seviyesinin düşük olması ve sosyal muhakemeyi kontrol etmeyi sağlayan beynin ilgili bölümünün diğer alanlara göre daha zayıf çalıştığıdır.
Erkek çocuklarda yaygınlığı 2-3 kat daha fazla olan hiperaktivite sorununun oluşmasında; biyolojik, psikolojik, genetik ve sosyal etkenlerin katkısı olduğu düşünülmektedir. Dikkat eksikliği bulunan kişilerde ortak olarak, genetik geçiş(ebeveyn veya kardeşte bulunması), beyin hasarına neden olan travma, anne karnında ya da erken yaşlarda çeşitli çevresel risklere maruz kalma, hamilelik sürecinde alkol ile sigara kullanımı ve erken doğum gibi bulgular tespit edilmiştir.
DEHB BELİRTİLERİ NELERDİR?
Çocuğunuz gereksiz yere sağa sola koşturup sürekli hareket halindeyse, gereğinden fazla konuşuyorsa, sakin bir şekilde kalamayıp sürekli el ve ayaklarını oynatıyorsa bu belirtiler dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğuna işaret edebilir. Hiperaktivite olmadan, sessiz, çekingen, kendi halinde, yavaş ve dalgın çocuklara “Dikkat eksikliği bozukluğu” tanısı konulabilir. Hiperaktivite bozukluğu genellikle bebeklik döneminde ortaya çıkar ve ancak çocuk okula başladığında belirginleşir.
Genel olarak dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu (DEHB) belirtileri şunlardır:
- DEHB'li çocuklar sürekli kıpır kıpır hareket halindedirler
- Başkaları konuşurken dinlemek için odaklanmazlar
- Sessiz oyun oynayamazlar
- Dikkatleri kolay bir şekilde dağılır
- Sıklıkla başkalarının sözünü keserler
- Düşünmeden hareket etme eğilimi vardır
- Amaçsızca koşup, tırmanmaya çalışırlar
- Çok konuşurlar
- Bir şeyleri kaybedip, unutmaları sık sık yaşanabilir
- Görevleri tamamlamada zorlanırlar, sıkılıp başka bir şeyle ilgilenmeye başlarlar