Birçok Afrika kabilesinde ve dünyanın diğer bazı bölgelerinde ölülere ya da genellikle atalara karşı güçlü bir saygı vardır. Bu saygı, ölmüş olanların yaşayanlar ile yüce varlık arasında aracı görevi gördükleri ve kendilerine iyi davranıldığı takdirde aileye ya da topluluğa iyi şans getirebilecekleri inancından kaynaklanıyor.
Dünyanın dört bir yanındaki pek çok kültür, Batılı ölüm ve defin kavramlarından radikal biçimde farklı cenaze ritüelleri uygulamakta. Bu ritüellerden bazıları alışılmadık görünse de, tarihçilerin, antropologların ve filozofların insan ırkının ve sayısız inanç sisteminin gizemlerini çözmelerine yardımcı olan değerli bir kültürel mirastır.
CESETLER SOKAKLARDA TAŞINIYOR
Afrika'nın dev adası Madagaskar'ın nüfusunun neredeyse tamamını oluşturan bir etnik grup olan Malgaş halkı tarafından "Famadihana" adlı ilginç bir cenaze töreni var. Kabaca "kemiklerin dönüşü" anlamına gelen Famadihana sırasında, Madagaskar halkı atalarının cesetlerini mahzenlerinden çıkarır ya da mezarlarından kazıp çıkarır ve taze kumaşlarla yeniden sarar.
Cesetler yeniden sarıldıktan sonra aileler cesetleri sokaklarda taşır ve canlı müzik eşliğinde dans ederler. Ritüel sırasında hayvanlar kurban ediliyor ve etler misafirlere ve aile üyelerine dağıtılıyor. Topluluk büyükleri Malgaş halkının genç nesillerine ritüelin önemini anlatıyor.
FAMADİHANA NEDİR?
Famadihana, Güneydoğu Asya'daki modern öncesi çifte cenaze geleneklerinin bir uyarlaması olsa da, belki de bugünkü şekliyle 17. yüzyıldan bu yana, biraz yeni bir gelenek gibi görünüyor. Bu gelenek, cesedin tamamen çürümesi ve yıllar sürebilecek uygun törenlerin ardından ölülerin ruhlarının nihayet ataların dünyasına katılacağı inancına dayanmaktadır. Madagaskar'da bu genellikle her yedi yılda bir yapılan düzenli bir ritüel haline gelmiştir ve bu gelenek geniş aileleri, bazen sorunlu ilişkileri olanları bile akrabalık kutlamalarında bir araya getirmektedir.
ÖLÜYE SAYGI GÖSTERME ŞEKLİ OLARAK BİLİNİYOR
Famadihana uygulaması, ipek kefenlerin pahalı olması ve bazı Malgaşların uygulamanın modasının geçtiğine inanması nedeniyle azalmaktadır. İlk misyonerler bu uygulamadan vazgeçirmiş ve Evanjelik Hıristiyan Malgaşlar da giderek artan sayıda bu uygulamayı terk etmiştir. Ancak Katolik Kilisesi, Famadihana'yı dini olmaktan ziyade tamamen kültürel olarak gördüğü için artık uygulamaya karşı çıkmıyor. Bir Malgaş erkeğinin "Bu önemli çünkü bu bizim ölüye saygı gösterme yöntemimiz. Ayrıca ülkenin dört bir yanından tüm ailenin bir araya gelmesi için bir şans" sözleri ritüeli anlamamıza yardımcı olabilir.
Tabii ki kültürel farklılıklardan ötürü başka toplumlaca anlaşılamasa da uygulayanların çok önem verdikleri bu ritüel elbette insanı ürkütüyor.