Akademik Geriatri Derneği Yönetim Kurulu Üyesi Prof. Dr. Gülistan Bahat Öztürk, yaptığı yazılı açıklamada, yaşlıların mevcut çok sayıda hastalıkları nedeniyle genellikle çok sayıda ilaç kullandığını, sürekli olarak günde 4 veya 5'ten fazla ilaç kullanımının 'polifarmasi' olarak adlandırıldığını ve ileri yaştaki bireylerde çok sayıda ilaç kullanmanın yanında 'uygun olmayan' ilaçların kullanımının da sık görüldüğünü anlattı.
Yaşlı bireyler için ilaçların yan etkileri
Yaşlanmayla vücutta ortaya çıkan değişiklikler nedeniyle yaşlı bireylerin ilaç yan etkilerine karşı daha duyarlı olduğuna değinen Öztürk, şöyle devam etti:
"Vücuttaki su oranının azalması, kas kütlesinin azalması, yağ oranının artması, böbrek fonksiyonlarının azalması gibi fizyolojik değişikliklerin yanı sıra ileri yaşta sıklıkla gördüğümüz düşme, denge kaybı, beslenme yetersizliği, sarkopeni dediğimiz kas kuvvetinde ve kütlesindeki azalma, idrar kaçırma ve unutkanlık gibi 'geriatrik sendromların' varlığı yaşlı bireyleri ilaç yan etkileri hususunda daha hassas hale getirmektedir. Hastada ortaya çıkan bir ilaç yan etkisinin yaşlı bireylerde yeni bir hastalık gibi düşünülerek bir başka ilacın kullanımına başlanmakta, bu kez de bu ilaca bağlı bir yan etki ortaya çıkmaktadır; bu duruma 'reçete kaskadı' denilmektedir. Yaşlı bireylerde unutkanlık, sosyal desteğin azlığı gibi bir takım sorunlar sebebiyle ilaç kullanımına uyum da daha az olabilmektedir. Bu nedenle mümkün olan en az sayıda ilacın kullanılması yaşlı bireyler için uygun bir yaklaşım olacaktır. Yaşlı bireylerde uygun olmayan ilaç kullanımının yanı sıra kullanılması faydalı olduğu halde kullanılmayan ilaçlar olduğunu da sıklıkla görmekteyiz. Yani yaşlı bireylerde uygun ilaç seçimi ve ilaç tedavilerinin düzenlenmesi önemli bir konudur."
Yaşlı hasta konusunda deneyimli öğretim üyeleri katkı sundu
Öztürk, söz konusu gerekçeler nedeniyle Türkiye'de sağlık çalışanlarına yol gösterecek akılcı ilaç kullanım rehberi ihtiyacı doğduğuna işaret ederek, şunları kaydetti:
"Geçen yıl Akademik Geriatri Derneğinin Akılcı İlaç Çalışma grubundaki geriatri hekimlerinin önderliğinde Türkiye'de alanında uzman ve yaşlı hasta konusunda deneyimli öğretim üyelerinin geniş katılımıyla (12 ayrı ana dal ve 5 ayrı iç hastalıkları yan dallarından toplamda 49 danışman öğretim üyesi ve 23 çalışma grubu öğretim üyesi) Türkiye Yaşlıda Uygunsuz İlaç Kullanım Kriterleri (Turkish Inappropriate Medication Use in the Elderly; TIME Kriterleri) oluşturulmuştur."
TIME kriterlerinin bölümlerini "yaşlı bireylerde kullanılmaması veya dikkatli kullanılması gereken ilaçlar (TIME to STOP)" ve "yaşlı bireylerde kullanılmasının faydalı olduğu ilaçlar (TIME to START)" şeklinde sıralayan Öztürk, Almanya, İsrail, İspanya, İngiltere, İtalya, Belçika, Çek Cumhuriyeti ve Hollanda'dan bir öğretim üyesi grubunun, TIME kriterlerinin uluslararası geçerliliğini gösterdiğini ve Drugs and Aging dergisinde bilim dünyasına sunulduğunu aktardı.
'Tamamıyla sağlık çalışanlarının kullanımı için hazırlanmıştır'
Öztürk, kriterlerin mobil uygulama olarak da hazırlandığını belirterek, şu bilgileri verdi:
"TIME kriterleri tamamıyla sağlık çalışanlarının kullanımı için hazırlanmıştır. Şu nokta unutulmamalıdır, tedavi için ilaç seçiminde karar sorumlu hekime aittir, hekim seçtiği ilacın etkisi ve yan etkisi konusunda hasta ve yakınlarını bilgilendirir. Bu kriter seti hekim ve sağlık çalışanlarına yardımcı olmak üzere hazırlanmıştır. İlaçlar hastalıkların tedavisi amacıyla dışardan verilen maddelerdir ve istenmeyen etkilerinin olması doğaldır. İlacın etki ve yan etkilerini bilerek hastalar takip edilmelidir. Yaşlı hasta ve yakınlarının kullandıkları ilaçları TIME kriterleri yardımıyla hekimleriyle birlikte gözden geçirmeleri yararlı olacaktır. Hekiminden habersiz olarak ilaç başlamak veya kullandığı ilacı kesmek tehlikeli olabilir, hastalarımız ve yakınları bu konunun bilincinde olmalıdır.
'Yaşlı bireylerin hayat kaliteleri artacak'
TIME kriterleri hekimlerin başvurabilecekleri bir kaynak olarak hizmetlerine sunulmuştur. Tamamen ileri yaştaki bireylerin sağlık durumları ve özellikleri göz önünde bulundurularak hazırlanmıştır. TIME kriterleri rehberliğinde tedavisi düzenlenen veya gözden geçirilen ileri yaştaki bireylerin günlük hayatta sıkça karşılaşmış oldukları ve fark edilmeyen ilaç yan etkilerin azalacaktır. Böylelikle yaşlı bireylerin hayat kaliteleri artacak, uygunsuz ilaç kullanımının yol açmış olabileceği unutkanlık, düşmeler, kırıklar, idrar kaçırma, kabızlık gibi çeşitli yan etkileri mümkün olan en düşük seviyeye inecek, yan etkilere bağlı muhtemel hastane yatışları ve sağlık giderleri azalacaktır."
AA