Türkiye, eşi benzeri görülmemiş “biricik” nitelikleri de olan, her geçen gün etkilerini daha yakıcı biçimde hissettiğimiz ekonomik kriz sürecinden geçiyor. Kriz, gün be gün toplumun daha geniş kesimlerini içine alacak biçimde derinleşiyor.
İnsan, geçmişte yaşadıklarını tekrar yaşayacakmış gibi düşünür. Bu nedenle içinden geçtiğimiz, toplum olarak ağır bedeller ödediğimiz ve ödemeye de devam edeceğimiz bu büyük buhran sürecini de önceki krizlere indirgiyoruz. Olup-biteni deneyim ve bilgimiz üzerinden eskiye referansla anlamaya ve açıklamaya çalışıyoruz.
Ancak bu indirgeme, yeni olanın, eş deyişle karşı karşıya kaldığımız “bugünün buhranı”nın bize kendisini açmasının, “biricik” niteliklerini anlamamızın önündeki en büyük engeli oluşturuyor.
Her alanda erime
Kriz, yüksek enflasyon, ardı arkası kesilmeyen zamlar; bireyin, ailelerin ve toplumun tüm birikimlerini eritiyor. İkili ilişkilerdeki güveni eritiyor.
İnsanın, yaratmak, üretmek, daha ileri hedefler için gereksinim duyduğu sevinci, neşeyi ve coşkuyu eritiyor.
Daha iyi bir geleceğe olan inancı eritiyor. Toplumu bir arada tutan kuralları eriyor.
Devlete ve bürokrasiye bakıştaki yüksek beklentileri eritiyor. Dolayısıyla öngörülebilirliği ve sürekliliği eritiyor.
Bu iklim, psikolojimize ve yaşam enerjimize darbe üstüne darbe vuruyor. Yerle bir ediyor.
Önden yüklemeli zam dönemi
Evet, zamlar devam ediyor. Krizin tetiklediği vergi artışları ve zamlar, son örneğinde olduğu gibi kuralın askıya alınmasını, istisnanın çalışmasını gündeme getiriyor.
Akaryakıtta, Özel Tüketim Vergisi (ÖTV) ve dolar kuru artışları, şehirlerarası yolcu otobüsü işleten firmaları harekete geçirdi. Firmalar, Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığı’na, şehirlerarası otobüs biletlerine zam yapılması için başvurdu.
Kural gereği otobüs biletlerine yapılacak iki zam arasında 4 ay geçmesi gerekiyor. ÖTV artışıyla akaryakıta gelen yüklü zam (litrede 6 TL) ve kur artışıyla gelecek yeni zamlar, bu kuralın (özel koşullar gereği bir defalık) askıya alınmasına yol açtı.
Tüm Otobüsçüler Federasyonu Başkanı Mustafa Yıldırım, Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığı’ndan dün otobüs biletlerine zamma onay çıktığını söyledi.
Yıldırım, mesafeye göre bilet fiyatlarının artacağını, otobüs biletlerine ortalama yüzde 30 dolayında bir zammın gündeme geleceğini söyledi.
Yıldırım, otobüs firmalarının başta akaryakıt olmak üzere maliyetlerini etkileyecek olası zamları da göz önünde bulundurarak bilet fiyatlarında artış talebinde bulunduğuna işaret ederek, “Firmaların, bunun hepsini bilet fiyatlarına yansıtmayacağını düşünüyorum” dedi.
Evet, uygulanır ya da uygulanmaz ama ekonomik koşullar önden yüklemeli zam döneminin kapısını araladı.