Ağır bir nikotin bağımlısıysanız yolunuzu Yeni Zelanda’ya düşürmemeye bakın. Önümüzdeki yıldan itibaren yürürlüğe girecek olan bir yasa yüzünden ağzınıza sigara götüremeyeceksiniz. Ülke medyasının "tarihi" olarak nitelendirdiği yasa, sigara içimini neredeyse tamamen yasaklıyor.
2009‘dan sonra doğanlara yok
The Week’te okudum ayrıntılarını. Buna göre 1 Ocak 2009’dan sonra doğmuş olanlar sigara satın alamayacaklar. Ayrıca yasal sigara içme yaşı da her yıl yükseltilecek. İngiliz Daily Mail gazetesine göre bu "bundan 50 yıl sonra bir paket sigara satın almak isteyen birinin en az 63 yaşında olduğunu gösteren bir kimliğe ihtiyaç duyacağı" anlamına geliyor. Sigara içme yaşının değiştirilmesinin yanı sıra, satılan tütün ürünlerinin nikotin seviyesi de azaltılacak, bunları satmasına izin verilen perakendeci sayısı 6 binden 600'e düşecek. Böylelikle 2025 yılına kadar ülkenin "dumansız" hale geleceği tahmin ediliyor.
Dumansız ilk ülke
Yasa başarıyla uygulanırsa Yeni Zelanda dünyada "dumansızlık statüsüne ulaşan ilk ülke" olacak. Sağlık Bakan Yardımcısı Ayesha Verrall, yeni kuralların vatandaşların "daha uzun, daha sağlıklı yaşamaları" anlamına geleceğini, sağlık sistemi üzerindeki yükü de azaltacağını söylüyor. Verral sigaranın etkileriyle ilgilenen bir hekim. Dolayısıyla hastalarının sigara yüzünden işlevini yitirmiş akciğerlerinin ne halde olduğuna hemen her gün tanık oluyor.
Verrall, yasanın kanser, felç, kalp krizi gibi vakaları azaltarak "milyarlarca dolar" tasarruf sağlamasının yanı sıra "nesiller arası bir değişim yaratacağını, gençlere daha iyi bir sağlık mirası bırakacağını" da umuyor.
Aslında bu yasayı uygulamada kolaylaştıracak "altyapı" var ülkede. Ağır vergi artışları, sigara satışlarına konan sağlık uyarıları nedeniyle Yeni Zelanda'da sigara içme oranları zaten tüm zamanların en düşük seviyesinde. Ancak elektronik sigara kullananların oranı geçen yıl yüzde 6,2'den yüzde 8,3'e yükseldi. Yeni yasalar bu elektronik ürünleri etkilemiyor.
Halk destekliyor, sağcılar karşı
Hükümetin 2025 yılında dumansız bir ülke yaratma amacıyla hazırladığı yasaya halktan da destek var tabii. Yapılan anketlere göre halkın yüzde 74’ü yasaya desteklerini belirtirken, sigara içenlerle içmeyi yeni bırakanların yüzde 70'inden fazlası da daha fazla kısıtlama istiyor.
Ama yasaya en büyük itiraz sağcı parti ACT’den geldi. Partinin liderlerinden Brooke van Velden, yasa nedeniyle birçok küçük dükkanın olumsuz etkileneceğini belirterek, düzenlemelerin bir tür "dadı-devlet yasağı" olduğunu söylüyor. Oysa partinin tütün dışında her şeyi satan küçük dükkanlardan çok, büyük tütün tekellerini desteklediğini bilmeyen yok.
Yasanın belki de tek sakıncası, büyük bir gizli pazar ya da karaborsa yaratacak oluşu. Çünkü sıkı gümrük yasalarına rağmen tütün ticareti yapanların ülkeye tütün sokmaları sanıldığı kadar zor olmayabilir diyenler de var.
Ancak tütün ticaretinden çıkarları olanların bu konuda politika belirleyenleri geriletme amacıyla karaborsa tehlikesini "abarttığını" söyleyenler de mevcut. Bu görüşte olanlar diğer ülkelerden "yasadışı ticaretin" çok da fazla olmadığını iddia ediyor.
İrlanda'nın kapalı kamusal alanlarda sigara içilmesini yasaklayan ilk ülke olmasının ardından çok sayıda ülke benzeri kararı almıştı. Yeni Zelanda'nın yeni tütün yasaları için de aynı şey geçerli olabilir. Belirtildiğine göre birkaç ülke şimdiden tütünsüz nesil politikaları üzerinde çalışıyor.
İyi bir haber bu.
Hükümetler devirip, hükümetler kuran sigara tekellerine vurulan her darbe iyidir. Ağır bir puro içicisi olarak yürekten destekliyorum yasayı.