Avrasya Tüneli, iktidarın “mega” projeleri arasında yer alıyor. Avrupa ve Asya’yı deniz altından birbirine bağlayan Avrasya Tüneli'nin resmi açılışı 20 Aralık 2016'da yapıldı. Araç geçişi, 22 Aralık 2016'da başladı.
Proje, son 21 yılda büyük alt yapı projelerinin finansmanında tercih edilen yap-işlet-devret (YİD) yöntemiyle yaşama geçirildi.
Projenin yapım ve işletmesini, Yapı Merkezi ve Güney Koreli SK E&C şirketlerinin oluşturduğu (yarı yarıya ortak oldukları) Avrasya Tüneli İşletme İnşaat ve Yatırım AŞ (ATAŞ) üstlendi.
Devletin, proje için garanti verdiği günlük araç sayısı 68 bin düzeyinde bulunuyor. Eski Ulaştırma ve Altyapı Bakanı Adil Karaismailoğlu, Aralık 2016 ile 17 Mart 2023 arasında Avrasya Tüneli’ni toplam 102 milyon 636 bin aracın kullandığını açıklamıştı.
Devletin, işletmeci şirkete verdiği garanti uyarınca 2017-2022 arasındaki 6 yılda tünelden 145 milyona aşkın aracın geçmesi gerekiyordu. Devlet, (Ulaştırma Bakanlığı’na bağlı Altyapı Yatırımları Genel Müdürlüğü) geçmeyen araçlar için ATAŞ’a, yüklü tutarda, milyonlarca dolar araç geçiş garantisi ödedi.
GEÇİŞ ÜCRETİNE ZAM
Şimdi, garanti ödemelerini de doğrudan ilgilendiren tünel geçiş ücretlerine daha yakından bakalım. 1 Ocak 2022’den geçerli olmak üzere Avrasya Tüneli tek yön geçiş ücretleri gündüz otomobiller için 53 TL, minibüsler için 79,50 TL ve motosiklet için 20.7 lira olarak belirlendi. Ücret, gece tarifesinde otomobiller için 26,50 TL, minibüsler için 39,75 ve motosiklet için 10.35 TL olarak uygulanıyor.
Tünelde, seçim dolayısıyla 2 Şubat 2023’te geçiş ücretlerine zam yapılmadı. Buna karşılık tüneli kullanan da kullanmayan da dolaylı biçimde ödeme yapmaya devam etti.
Nasıl mı?
HESAPLAMA YÖNTEMİ
Projede, geçiş ücretleri dolar üzerinden ve ABD’deki enflasyona göre artıyor. Diğer bir deyişle doların 26 TL’yi aşması, Avrasya Tüneli’nin geçiş ücretlerinin de katlanmasına yol açtı.
Peki, projede geçiş ücretleri nasıl belirleniyor. İşte, geçiş ücretini belirleyen temel unsurlar:
- Araç geçiş ücreti, 4.6 dolar düzeyinde bulunuyor. Projenin imzalandığı dönemde 4 dolar olarak öngörülen tutar, inşaat sürecinde gündeme gelen bazı maliyetler nedeniyle yüzde 15 artırıldı. 4.6 dolara kadar yükseldi.
- ABD enflasyonu da projede geçiş ücretlerini belirleyen önemli bir öğe olarak öne çıkıyor. 2008 yılından bu yana birikimli olarak ABD tüketici enflasyonu hesaplamaya dahil ediliyor.
- Merkez Bankası’nın, 2 Ocak’ta ilan ettiği dolar kuru dikkate alınıyor.
- Bunlara ek olarak yüzde 8 KDV de geçiş ücretlerine ekleniyor.
- Bu veriler ışığında her yıl geçiş ücretleri yeniden hesaplanıyor. 2 Şubat’ta da zamlı geçiş ücretleri uygulamaya konuluyor.
- Dolar kuru, yüzde 5’in üzerinde artış gösterirse, geçiş ücretleri yeniden hesaplanıyor. Temmuz ayında yeni geçiş ücretleri devreye alınıyor. Bu yıl da dolar kuru, yılbaşından bu yana yüzde 5’in üzerinde artış gösterdi.
- Yalnızca 26 TL’yi aşan dolar kurunu dikkate aldığımızda bile geçiş ücretinin 120 TL olması gerekiyor. Yüzde 8 KDV ile birlikte bu tutar 130 TL’ye kadar çıkıyor. Tutar, ABD enflasyonu dahil edildiğinde 150 TL’yi aşıyor.
- Geçiş ücretleri, dolar kurundaki yukarı yönlü hareket de göz önünde bulundurularak bu ay artırılacak mı? Bu soruyu, işletmeci şirkete yönelttik. “Ulaştırma Bakanlığı hesaplama yapıp, kararı bize bildirecek” yanıtını aldık.
- Otomobiller için geçiş ücretinin 53 TL olduğunu bir kez daha yineliyelim. Devlet, son 1.5 yılda olduğu gibi geçiş ücretlerini artırmayıp (vatandaşa doğrudan yansıtmayıp), formül gereğince hesaplanan tutar üzerinden geçen ve geçmeyen araçlar için ATAŞ’a ödeme yapmayı sürdürebilir.
- Devlet, mevcut tarife kapsamında geçen her araç için en az 100 TL’ye yakın ödeme yapıyor. Geçmeyen ve garanti kapsamında olan her araç için de 150 TL’ye yakın ödeme söz konusu. Bunun adına da “katkı payı” deniliyor.
Dediğimiz gibi geçen de geçmeyen de Avrasya Tüneli’ne ödeme yapıyor…