Türkiye, öncekileriyle karşılaştırılamayacak ölçüde büyük, geniş ve derin bir ekonomik kriz sürecinden geçiyor. Başta temel gıda maddeleri olmak üzere iğneden ipliğe tüm ürünlere aralıksız zam yağıyor. Enflasyon, rekordan rekora koşarken, vatandaşın alım gücü düşüyor. Yoksulluk, dalga dalga yayılıyor ve derinleşiyor. İktidarın, krizi makyajlama ve görünmez kılma çabaları da artık iş yapmıyor. Mızrak çuvala sığmıyor.
Bu noktada son birkaç aydır Türkiye İstatistik Kurumu’nda (TÜİK) yaşanan gelişmelere, ayrıntıları başka bir yazıda yer alacak biçimde ima yoluyla değinmek isteriz. Gerçek enflasyon verilerini “gizlediği” gerekçesiyle sert eleştirilerin hedefi olan TÜİK, ağustos ayında tam anlamıyla sürpriz yaptı.
Akademisyen ve ekonomistlerin oluşturduğu Enflasyon Araştırma Grubu’nun (ENAG) yüzde 8,59 olarak açıkladığı ağustos enflasyonunu, TÜİK’in yüzde 9,09 olarak duyurması dikkat çekti. TÜİK’in, ENAG’ı sollaması çok farklı yorumlara yol açtı.
TÜİK’e egemen olan anlayış, Hazine ve Maliye Bakanı Mehmet Şimşek’in ekonominin yönetimine geçmesiyle birlikte bir anda değişti mi? Şimşek’in bastırmasıyla gerçek verileri mi açıklamaya başladı? Bakan Şimşek ile TÜİK Başkanı Erhan Çetinkaya ilişkisi sorunsuz mu? Gerilim dolu, kırılgan mı? TÜİK Başkanı Çetinkaya, orta vadede görevi bırakabilir mi?
Gerçekler er geç ortaya çıkar
TÜİK, kapalı bir kutu… Bu nedenle TÜİK’te olup-biteni günü gününe akla gelen bu soruların hakkını vererek yanıtlayacak biçimde yakalamak mümkün olmuyor. Ancak, “içeri”de zaman zaman fırtınalı bir havanın hüküm sürdüğünü söylemek yanlış olmaz.
Gerçeğin, kötü bir huyu vardır. Er ya da geç ortaya çıkar. TÜİK’te yaşananlara ilişkin ayrıntılar da yakında gün yüzüne çıkacaktır. Şimdilik, bu kadarını belirtmekle yetinelim.
Pimi çekilmiş bomba
TÜİK kadar kapalı olan, ekonomi açısından büyük önem taşıyan BOTAŞ’ta da dışarıya çok yansımasa da önemli gelişmeler yaşanıyor. Türkiye’de, yılda 60 milyar metreküp dolayında doğal gaz tüketiliyor. BOTAŞ, bu gazın yarıya yakın bölümünü Rusya’dan ithal ediyor.
BOTAŞ, bir süredir Rus Gazprom’a, ithal ettiği doğal gazın parasını ödemiyor. Sektörü yakından takip eden kaynaklara göre, BOTAŞ’ın Rusya’ya doğal gazdan olan borcu 20-25 milyar dolar aralığına ulaştı.
BOTAŞ, bir yandan borç, diğer yandan da her ay daha da büyüyen büyük bir zararla boğuşuyor. BOTAŞ’ın, yıl sonu zararının görülmemiş düzeylere ulaşacağı hesaplanıyor. Uzmanlar, başta konutlar olmak üzere abonelere yönelik sübvansiyonların etkisiyle üç haneli (100 milyar TL’yi bulan) bir zararın gündeme gelebileceğine dikkat çekiyor.
Enerji yönetimi, 31 Mart 2024 yerel seçimlerine dek elektriğe ve özellikle konutlarda doğal gaza zam yapmak istemeyecektir. Bu işin politik yanı… Ekonomik yanı… Kış yaklaşıyor. Doğal gaz tüketimi artacak. BOTAŞ’ın finansal sorunları daha da büyüyecek. Gaz sancısı artacak. Bir noktadan sonra dayanılmaz hale gelecek. Seçim sonrasında elektrik ve doğal gazda (geçmiş dönemi de telafi edecek biçimde) maliyetin abonelere yansıtılacağı zam sürecine girilmesi beklenebilir.
Evet, artık mızrak çuvala sığmıyor.