Aslında müthiş bir geri dönüştür yaşadığı Rishi Sunak’ın. Liz Truss karşısında kaybettiği liderlik yarışının üzerinden 45 gün geçmeden ülkenin ilk Asyalı Başbakanı oluverdi. Son üç ay içinde İngiltere’nin üçüncü Başbakanı olmak gibi hayli tuhaf bir özelliği de var.
Her şey parti içinde olup bitti tabii. Halkın seçmediği bir Başbakan olarak, çözülmesi gereken devasa sorunlarla uğraşırken bu halk desteğinden yoksun olma durumu işini zorlaştıracak haliyle. Zamanında yapılırsa seçimlere de daha iki yıl var. Bu süreyi tamamlayabilecek mi zaman gösterecek. Kişisel görüşüm öyle olmayacağı yönünde. Ülkeyi yakın zamanda bir erken genel seçim bekliyor.
Öncelik piyasaların güveni
Durum parlak değil. Liz Truss ile Truss’ın Maliye Bakanı Kwasi Kwarteng'in sadece bir ay önce açıkladıkları vergi indirimlerini içeren mini bütçe, finans piyasalarını panikleterek Truss’ın koltuğunu kaybetmesine yol açtı, malum. Kwarteng’in yerine gelen, Trussonomics olarak adlandırılan bütçede yer alan vergi indirimlerinin neredeyse tamamını iptal eden Jeremy Hunt piyasaları istikrara kavuşturdu sayılır. Boris Johnson’un adaylıktan vazgeçtiğini açıklamasının ardından Sterling dün sabah dolar karşısında yükselmeye başladı. Ama bu her şeyin tamamen yolunda olduğu anlamına gelmiyor. Sunak’ın piyasaların güvenini kazanmak için çok şey yapması gerekecek.
Sunak, mensubu olduğu Muhafazakar Parti’nin kendisinden önceki hükümetlerinin yarattığı hayat pahalılığıyla, yükselen enerji fiyatlarıyla, son kırk yılın en yüksek enflasyonuyla, artan faiz oranlarıyla boğuşmak zorunda. Ayrıca kamu maliyesindeki 40 milyar sterlinklik açık daha fazla yoksullaşmaya yol açacak, ülke ekonomisinin de 2023’ün ortalarına kadar durgunluk içinde olması bekleniyor. Şaka gibi gelebilir ama gittikçe fakirleşen bir ülkeye dönüşüyor İngiltere.
Kemerler sıkılacak
Yani Sunak’ın kemer sıkma anlamına gelecek “temkinli bir ekonomi politikası” uygulamaktan başka çaresi yok. Maliye Bakanı Hunt sağlık ile savunma dışındaki devlet dairelerine bütçelerini yüzde 15'e varan oranlarda azaltmalarını söylemişti. Bu “kemer sıkma” anlamına geliyor tabii. Kamu hizmetlerinde büyük kesintler yapılması da bekleniyor. Zaten kötü durumda olan Ulusal Sağlık Servisi (NHS) her zamankinden daha da fazla sıkıntılarla karşılaşacak, o yönde işaretler var.
Emekçilerin 1977'den bu yana enflasyona göre ayarlanmış reel ücretlerinde de muazzam bir düşüş yaşanıyor. Ulaşım, posta başta olmak üzere tüm sektörlerde büyük grev hazırlıkları var. Yakında duyacağız. Sunak’ın ise, Truss’la girdiği liderlik yarışı sırasında dile getirdiği vaatleri dışında derli toplu bir planı, projesi yok.
Seçmenlerde bunun farkında olduğu için Muhafazakar Parti, son yapılan anketlere göre İşçi Partisi’nin 30 puan gerisine düştü. İşçi Partisi, Liberal Demokrat Parti, İskoçya Milliyetçi Partisi (adı yanıltmasın İskoçya’daki İşçi Partisi’dir bu), Yeşiller Partisi erken genel seçim çağrısında bulunuyorlar uzun süredir. YouGov tarafından 2,000'den fazla kişiyle yapılan bir ankete göre de yüzde 63'lük bir kesim “derhal erken seçim” istiyor.
Boris’in çekilmesinin nedeni
Ekonomik/politik ortamın farkında olanlardan birinin de aday olması halinde yeniden Başbakan olmasına kesin gözüyle bakılan Boris Johnson olduğu belli. Johnson, eğer yeniden Başbakan olsaydı, sorunları çözememesi durumunda tüm sorumluluğu sırtlamak zorunda kalacaktı. Erken seçimde de kaybeden bir Başbakan olmayı istemediği de ortada. O nedenle, önceleri çok istediği Başbakanlık için yeniden aday olmuşken, muhtemelen bunları hesaplayarak geri çekilmiş olmalı. Bir sonraki genel seçimlere göre tutum alacağı da sır değil.
Asyalı ilk Başbakan olarak tabii ki tarihe geçti Sunak. (“İlk yabancı Başbakan” diyenler var, ama doğru değil. Benjamin Disraeli, 1800’lü yıllarda Başbakanlık yapmış olan ilk göçmendir). Ülkenin en ama en zengin politikacısı olarak Asyalılığını da bir kenara bırakmış, tüm tutumları “beyaz” olan bir Asyalı’dır aslında Sunak. Kendisinin de mensubu olduğu sermaye sınıfının çıkarlarını savunacak tabii ki. “Sermayedarlar milleti”ndendir. Göçmenleri heyecanlandırmıştır Başbakanlığı ama “beyaz” bir egemen olduğu da ortada.
İngiltere’de “farklı ırktan olmanın Başbakan olmaya engel olmadığını göstermesi” önemli diyenler de vardır herhalde. İngiltere gibi ülkelerde siyah beyaz ırkçılığını sadece sersemler yapar. Artık revaçta olan “ekonomik ırkçılık”tır. Siyah siyahı, beyaz beyazı sömürüyor. Siyah/beyaz hep birlikte siyahı, hep birlikte beyazı sömürüyorlar.
Sunak bu ortaklığın elemanlarındandır.
Uzun sürmez saltanatı.