Petrolün varil fiyatında bu ay yaklaşık yüzde 10 düşüş yaşandı. Petrol dünyada gerileyince yurtiçinde akaryakıtın pompa fiyatı biraz indi, benzin 20 TL sınırına geriledi. Bu tabii zamlı fiyattan indirim. Yılbaşında benzinin litre fiyatı 14 TL civarındaydı. “Düştü” dediğimiz bugünkü fiyat aslında yılbaşına göre yüzde 43 zamlı. Yani son indirim, Nasreddin Hoca’nın eşeğini kaybedip bulması hikayesine benziyor. Eşeğin tamamını henüz bulabilmiş de değiliz. Ama enseyi karartmayalım, yüzde 10 indirim bile sevindirici bir gelişme. Tabii kalıcı olursa..
Türkiye bu yıl enerji ithalatına yaklaşık 100 milyar dolar fatura ödeyecek. Petrolün varil fiyatının bugünkü seviyelerde kalması, önümüzdeki aylarda bu faturanın hafiflemesini getirir. Öte yandan petrol birçok sektörde temel girdilerden biri olduğu için fiyattaki gerileme enflasyonu yavaşlatıcı bir rol de oynayabilir.
Petrol fiyatlarındaki düşüşün kalıcı olup olmadığını anlayabilmek için neden düştüğü sorusuna yanıt bulmamız gerekiyor. Petroldeki düşüşün iki nedeni var. Biri kolay kolay değişmeyecek temel bir dinamikle ilgili. Diğeri ise biraz daha güncel gelişme. Ama onun da kısa sürede değişmesi kolay değilmiş gibi görünüyor.
Temel neden, dünya ekonomisinin yavaşlaması. Dünya ekonomisi geçen yıl, pandemi sonrasındaki hızlı açılmanın etkisiyle yüzde 6 büyümüştü. Bu yıl büyümenin yüzde 3 civarında gelmesi, gelecek yıl da yüzde 3’ün altına inmesi bekleniyor. Dünya ekonomisi söz konusu olduğunda yüzde 3, kritik seviye. Yüzde 3’ün altı aslında fiilen küçülme anlamına geliyor.
Dünyanın yavaşlaması, daha az üretim yapılması demek. Daha az üretim, daha az girdi kullanmak, daha az girdi kullanmak da enerji tüketiminin azalması demek. İşte petrol fiyatında düşüşe neden olan temel dinamik bu. Dünyanın yavaşlaması petrol talebini aşağı çekiyor. Ekonominin abecesi: Talebi azalan bir ürünün fiyatı düşer.
Peki dünya neden yavaşlıyor? Bunun en önemli nedeni, merkez bankalarının yaptığı faiz artırımları. Pandemi döneminde izlenen gevşek para politikası ve bu arada geçen yıl yaşanan hızlı büyüme, enflasyon canavarının hortlamasına neden oldu. Türkiye’deki kadar olmasa da, Amerika, Avrupa ve Asya’da enflasyon uzun zamandır görülmedik seviyelere yükseldi. Merkez bankalarının enflasyonu bastırmak için yaptığı faiz artırımları başta Amerika olmak üzere birçok ülkeyi resesyonun (ekonomik küçülme) eşiğine getirdi.
Rusya-Ukrayna savaşı da dünyanın yavaşlamasına katkıda bulundu. Özellikle Avrupa’nın durgunluğun eşiğine gelmesinin ardında faiz artırımlarından çok savaşın etkisi var.
Bu, temel sebep. Bir de petrol fiyatındaki düşüşün son on günde hızlanmasına neden olan bir gelişme var: Çin’de Covid vakalarının yeniden artmaya başlaması ve geçen Cumartesi altı ay aradan sonra ilk ölümün görülmesi. Cumartesi günü gerçekleşen Covid ölümünü Pazar günü iki ölüm takip etti…
Çin, Covid’e karşı çok sert bir politika uyguluyor. “Sıfır Covid stratejisi” olarak adlandırılan politika uyarınca birkaç vaka görülen bölgeler toptan kapatılıyor. Bu strateji, dünya ekonomisindeki yavaşlamanın üçüncü nedeni.
Kısa süre önceye kadar Çin’in bu stratejiden vazgeçeceği, vazgeçmese bile biraz gevşeteceği düşünülüyordu.. Ama vakaların yeniden tırmanışa geçmesi ve ölümler görülmesi bunu başka bahara erteledi. Çin büyük olasılıkla vakaların görüldüğü kentleri kapatmaya devam edecek. Bu da dev fabrikaların kapanması, günlerce, haftalarca kapalı kalmaları demek.
Petrol talebini azaltan bu gelişmelere karşı OPEC (Petrol üreticisi ülkeler karteli) fiyatta yaşanacak düşüşü engelleyebilmek için üretimi kısma kararı almıştı. Ama görüldüğü gibi düşüşü engelleyemedi. Dünden beri biraz daha kesinti yapmaya hazırlandıkları haberleri geliyor. Bunun da fiyatları çok fazla etkilemesi beklenmiyor.
Dünya ekonomisinin yakın gelecekte yüksek büyümeye dönmesi ve Çin’in 0 Covid stratejisinden vazgeçmesi kısa vadede mümkün olmadığına göre petrol fiyatları daha uzun süre bugünkü seviyelerde dolaşacak demektir.
Yurtiçinde ise akaryakıt fiyatları petrolün varil fiyatı kadar döviz kurundan da etkileniyor. Petrol dünya piyasalarında sabit kalsa bile dolar TL karşısında yükselişe geçerse benzin zamları yeniden başlar.
İyi haber: Petrol fiyatı geriledi. Kötü haber: Bugünkü fiyat bile aslında çok yüksek