Lozan Barış Antlaşması, tartışmaya yer bırakmayacak şekilde diplomasi tarihimizin en büyük zaferidir.
Atatürk’ün, cumhuriyeti, 24 Temmuz 1923 tarihinde imzalanan Lozan Antlaşması’ndan kısa bir süre sonra 29 Ekim 1923 tarihinde ilân ettiğini anımsamak bu antlaşmanın ne kadar önemli olduğunu anlatmaya yeter.
Başka bir söze bile gerek yoktur.
Atatürk, Türkiye Cumhuriyeti’ni Lozan’ın üzerine kurmuştur.
Lozan Türkiye Cumhuriyeti’nin tapusu, kurucu belgesi niteliğindedir. Cumhuriyet bu temel üzerinde yükselmiştir.
Eğer Atatürk ve İsmet İnönü’nün Lozan Zaferi olmasıydı bugün Türkiye Cumhuriyeti Devleti de olmazdı. Türkler Anadolu’da kalamazdı.
Lozan’da İnönü’nün karşısında müzakereci olan ülkelerin devlet adamları Lozan’ın Türkiye için büyük bir zafer, kendileri için ise bir hezimet olduğunu ifade etmekten çekinmemişlerdir.
Lozan’ın tarafı olan ülkeler Türkiye’nin bu zaferini ilân etmelerine karşın Türkiye’de özellikle son yıllarda “Lozan zafer mi hezimet mi?” tartışmasının açılması, iktidarın yeni bir tarih yazma niyetinden kaynaklanıyor.
Atatürk’ü, Kurtuluş Savaşı’nı, laik Türkiye Cumhuriyeti’ni geri plana itip Osmanlı’yı, Abdülhamit’i, Vahdettin’i öne çıkarıp Lozan’ı da zafer değil hezimet olarak damgalama gayreti “yeni Türkiye yeni tarih” iddiasının bir ürünü.
Ancak tarihte ne olup bittiği sır değil.
Her şey ortada.
Kuşkusuz Lozan’ın ne olduğunu en iyi bilen ve anlatan Atatürk’tür.
O’nun Lozan’ı Nutuk’ta nasıl tarif ettiğine Dr. Naim Babürğlu’nun Türkçeleştirdiği haliyle bakalım:
“Lozan Antlaşması, Türk milleti aleyhine, asırlardan beri hazırlanmış ve Sevr Antlaşması'yla tamamlandığı zannedilmiş, büyük bir suikastın yıkılışını ifade eden bir belgedir. Osmanlı devrine ait tarihe eşi geçmemiş bir siyasi zafer eseridir." (Atatürk’ün ifadesi için bkz. Nutuk, 2. Cilt, Milli Eğitim Bakanlığı Devlet Kitapları, s. 767)
Lozan, Atatürk’ün Kurtuluş Savaşı sonrasında çizdiği Türkiye Cumhuriyeti’nin hem sınırlarını hem egemenliğini savaştığı ülkelere kabul ettirdiği bir kurucu belgeyken, iktidar tarafından yöneltilen eleştirileri anımsayalım.
“Sevr'i gösterip Türkiye'yi Lozan'ı kabul etmeye mecbur etmişlerdir.
Lozan'la 12 Ada Yunanistan'a verilmiştir.
Bugün Ege'de yaşadığımız sorunların nedeni Lozan'dır.
Lozan'ı bize zafer diye yutturdular.
Bunun neresi zafer?"
Bu tez tarihin çarpıtılmasıdır ve gerçekle ilgisi yoktur.
12 Ada, Yunanistan’a Lozan’a verilmedi. 1912 yılında Osmanlı tarafından Uşi Antlaşması’yla İtalya’ya verildi. İtayla 12 Ada’yı işgal etmiş ve İkinci Dünya Savaşı’ndan sonra 1947 yılında Yunanistan’a bırakmıştır.
12 Ada’yı Yunanistan’a veren Atatürk, İnönü ve Lozan değildir.
Lozan’la sorunu olanlar Türkiye Cumhuriyeti’nin kuruluş felsefesi ve temel nitelikleriyle sorunu olanlardır.
Ancak tarihi gerçekleri değiştirmek, yaşanmış tarih yerine yaşanmamış tarih yazmak mümkün değildir.