Bizim derdimiz bize yettiği için fark etmemiş olabilirsiniz, birkaç gündür kripto paralarda bir deprem yaşanıyor. Değeri 1 Amerikan dolarına eşit olan ve hep eşit kalacağı söylenen kripto para Terra USD’de bir çöküş yaşandı, değeri 0.60 cent’e kadar geriledi. Yani yüzde 40’a yakın değer yitirdi. Amerikan dolarına eşitlik vaadinin bir masal olduğu ortaya çıktı.
Bunun etkisiyle başta Bitcoin olmak üzere bütün kripto paralar düşmeye başladılar. Kripto para dünyasının iki amiral gemisi, Bitcoin ve Ether uzun süredir görmedikleri seviyelere geriledi.
Değeri başka bir varlığa endeksli kripto paralara “Stabil Coin” deniyor. İstikrarlı kripto para diye de Türkçeleştirilebilir.
1 Amerikan dolarına eşit olduğu iddiasıyla ortaya çıkan tek para Terra USD değil. Ondan çok daha büyük, dünyada çok daha fazla kullanılan iki kripto para var: Tether ve USD Coin.
Tether’in 85 milyar dolar, USD Coin’in de 50 milyar dolarlık piyasa kapitalizasyonu var. Yani toplamda 135 milyar dolar bu iki kripto paraya yatırılmış.
Bu, çok büyük bir tutar. Problem şimdilik küçük kardeşleri Terra USD ile sınırlı ama Tether ve USD Coin’le ilgili endişelerin ortaya çıkması sadece kripto para dünyasını değil küresel finansal sistemin istikrarını da tehdit eder. Sadece 135 milyar dolar batacağı için değil. Tether ve USD Coin, Amerikan dolarına eşitliği sağlamak için ellerinde tuttukları devlet tahvillerinde bir anda satışa geçecekleri için…
İnsanlar neden Amerikan dolarının kendisini almak yerine ona eşit olma iddiasıyla ortaya çıkan bir kripto paraya yatırım yapar?
Çünkü birincisi, kripto para platformlarında onlarla işlem yapmak daha kolay. Bitcoin’u satıp bir süre Tether’de bekleyebilir, sonra başka bir kripto paraya yatırım yapabilirsiniz. Yani Tether, USD Coin, Terra USD ve diğer stabil Coin’ler, kripto dünyasının temel parası haline gelmiş durumda.
Bu kadar rağbet görmelerinin ikinci sebebi, bankaların makasına (Alım ve satım fiyatları arasındaki farka) takılmadan dolar alıp satma imkanı sağlamaları. Bu nedenle sadece kripto para yatırımcıları tarafından değil, bankaların dolar alım-satımına koyduğu makastan kaçmak isteyen geleneksel yatırımcılar tarafından da kullanılıyorlar. Özellikle de Türkiye’de.
Doların 18 TL’ye gittiği günlerde Türkiye, dünyada en fazla Tether işlemi yapılan ülke konumuna yükselmişti. Türk lirası, dolar ve euroyu geride bırakarak Tether çaprazında en fazla işlem gören resmi para birimi olmuştu. Bunun sebebi, sadece kripto meraklılarının değil dolar alıp satmak isteyenlerin de Tether’i kullanmaya başlamasıydı.
Şu anda ufukta böyle bir olasılık görünmüyor ama Tether ve USD Coin’de yaşanacak bir çöküş Türkiye’de de büyük mağduriyetler yaratır.
Çöküş şimdilik Terra USD ile sınırlı. Terra’nın abileri Tether ve USD Coin’den bir farkı var, çöküşü de o getirdi: 1 Amerikan dolarına eşitliğin güvencesi olarak bir köşeye ayırdığı parayı değil geliştirdiği algoritmayı gösteriyordu.
Berat Albayrak’ın ünlü sözüyle “burası çok önemli”. Tether ve USD Coin, 1 Amerikan dolarına eşitliği sağlamak için geleneksel finans enstrümanlarına, başta Amerikan devlet tahvilleri olmak üzere yatırım yapıyorlar. Örneğin Tether, devlet tahvilleri ve başka enstrümanlara 80 milyar dolardan fazla yatırım yaptığını öne sürüyor. (Öne sürüyor diyorum çünkü bununla ilgili kuşkular var.
Tether’in merkezi Hong Kong’da. Var olduğunu iddia ettiği rezervler bağımsız ve güvenilir denetim kuruluşlarınca incelenmiş değil…)
Terra’ya geri dönelim, dediğim gibi abilerinden farkı, Amerikan dolarına eşitliğin güvencesi olarak geliştirdiği algoritmayı göstermesiydi. Ayrıntılarla sizi yormayayım, bu algoritma sayesinde, Terra’nın değeri düştüğünde yatırımcıların alım, değeri yükseldiğinde ise satım yapacağı iddia ediliyordu. Bunun bir masal olduğu ortaya çıktı.
Aslında duymak isteyenler için kripto para uzmanları aylardır Terra USD’nin algoritmasına güvenmemek gerektiğini söylüyordu. Belki de bu nedenle Terra USD’yi çıkaran Güney Koreli şirket (Merkezi Güney Kore’de) 10 milyar dolarlık Bitcoin alımı yapacağını açıklamıştı.
Uyarılara kulak asmayan Terra yatırımcıları büyük zarara uğradı. Bu arada Terra USD’yi çıkaran şirketin diğer kripto parası Luna’ya yatırım yapanlar da. (Luna’daki düşüş yüzde 98’i buldu.)
Terra’da batan para 10 milyar dolarla sınırlı. Çok fazla değil. Ama stabil Coin’lerle ilgili endişeler Tether ve USD Coin’e sıçrarsa işin rengi değişir.
Kripto paraları birilerinin denetlemesi gerekiyor ama bunun nasıl olacağı konusunda hiç kimsenin bir fikri yok.