Türkiye’de, derinleşen ekonomik krizle birlikte günlük pratiklerimiz de alışkanlıklarımız da değişiyor. Hayat pahalı, gelir az. Deyim yerindeyse delik büyük, yama küçük.
Yoksulluk, dalga dalga büyüyor. Yoksul sayısı her geçen gün artıyor. Başta emekliler olmak üzere dar ve sabit gelirli milyonlar, gelirleriyle giderlerini denkleştirmek için hesap-kitap yapıyor. Boşa koyuyor dolmuyor, doluya koyuyor almıyor.
Vatandaş, market market geziyor. Çarşı pazar dolaşıyor. Ürünlerin fiyatlarını karşılaştırıyor. Kafada etiketler uçuşuyor.
Bu zahmetli, bir o kadar da sinir bozucu koşuşturmacanın ardından gereksinim duyduğu ürün ya da ürünleri, en ucuz olduğunu düşündüğü marketten bütçesinin elverdiği kadarıyla satın alıyor.
İşin kötü yanı… İzleyen günlerde aynı ürün için aynı markete bir kez daha gittiğinde çoğu zaman yüksek oranlı zamlara maruz kalıyor.
Etiketlere, kocaman açılmış gözlerle ve büyük bir şaşkınlıkla daha yakından bakıyor. Ürünü satın almak için uzattığı eli havada kalıyor. Depresif bir ruh hali topluma egemen oluyor.
TARİHİ EŞİK: 20 MİLYAR TL
Bir de devlete bakalım. Devletin yatırımlarına ve bu yatırımlar için yaptığı harcamalara daha yakından göz atalım.
Türkiye, son 22 yılda yap-işlet-devret (YİD) yöntemiyle iktidar çevrelerinin “mega” olarak nitelendirdiği köprü, otoyol ve tünel inşa etti. Şehir hastanelerini de unutmayalım...
Yavuz Sultan, Osmangazi, 1915 Çanakkale köprüleri ile İstanbul-İzmir, Kuzey Marmara, Malkara-Çanakkale, Ankara-Niğde, Menemen-Aliağa-Çandarlı otoyolları YİD yöntemiyle hayata geçirildi. Devlet, bu projelere dolar ya da euro üzerinden araç geçiş garantisi verdi.
Bu projelerde araç geçişleri, her yıl garanti sınırının altında kalıyor. Karayolları Genel Müdürlüğü, köprü ve otoyolların yapımını ve işletmesini üstlenen firmalara üç ayda bir garanti ödüyor.
2023’ün ekim-kasım-aralık dönemini kapsayan yılın son çeyreğine ilişkin garanti ödemesi, 30 Ocak Salı günü yapıldı.
Köprü ve otoyolları işleten (Avrasya Tüneli hariç) müteahhitlere, 3 aylık dönem için 19 milyar TL’yi aşkın garanti ödendi. Döviz kurunun yukarı yönlü hareketi nedeniyle garanti tutarı, çeyrek dönem için ilk kez 20 milyar TL’ye dayandı. Bu tutar, 2023 yılının ilk üç ayı için 15-16 milyar düzeyinde gerçekleşmişti.
Bütçeye göre bu yıl köprü ve otoyollara 73,8 milyar TL, Avrasya Tüneli’ne 4,9 milyar TL, şehir hastanelerine de 83,6 milyar TL ödeme yapılacak.
Köprü ve otoyollara, 2023 yılının son çeyreği için 19 milyar TL’yi aşkın ödeme yapıldı. Döviz kurunun, yerel seçimlerin ardından yükselme olasılığı göz önünde bulundurulduğunda köprü ve otoyollara 2024 yılı garanti ödemeleri, bütçede öngörülen tutarın çok üzerine çıkacak. Bu tutar, her yıl daha da büyüyecek gibi görünüyor.
Yaşayarak, bedelini ağır biçimde ödeyerek kaynakların doğru ve isabetli dağılımının önemini ve değerini öğreniyoruz.