Bir zamanlar yüzde 47 alan AKP halkın gözünden nasıl düştü? Saymaya ifade özgürlüğü, İstanbul Sözleşmesi, Twitter gözaltıları diye başlamak isterdim ama asıl nedenin bunlar olmadığını biliyoruz. Asıl neden eski Cumhurbaşkanı ve Başbakan Süleyman Demirel’in bir sözünde: Boş tencerenin yıkamayacağı iktidar yoktur. Enflasyon, işsizlik, yoksulluk. AKP’nin yüzde 30’a düşmesinin nedeni işte bu.
Enflasyonda daha zirveyi görmedik. TÜİK’in açıkladığı resmi enflasyon önümüzdeki aylarda yüzde 60’ın, hatta kimi tahminlere göre yüzde 70’in üzerine çıkacak. Ondan sonra düşecek mi? Savaş olmasa bunu konuşabilirdik ama Rus ordusunun Ukrayna’ya girmesiyle petrol 130 doları gördü. Buğday başta olmak üzere bütün gıda emtiasında, gübrede, alüminyumda savaş nedeniyle yüzde 100’a varan, hatta geçen artışlar yaşandı, yaşanıyor. Dünyanın üzerine bir enflasyon şoku geliyor. Bu şoktan en çok biz etkileneceğiz. Çünkü TL’nin değerindeki düşüş nedeniyle (Yılbaşından bu yana yüzde 10’dan fazla değer yitirdi) emtia fiyatlarındaki artışları katmerli hissediyoruz.
Üstelik halk geçen dönemin enflasyonunu hâlâ tam anlamıyla hissetmedi. Resmi enflasyon şu anda yüzde 55. Peki kiralara yüzde 55 zam mı yapılıyor? Hayır yüzde 26 zam yapılıyor. Çünkü kira zammında TÜİK’in manşet enflasyonu değil son 12 ayın enflasyon ortalaması temel alınıyor. Son açıklanan veriye göre 12 aylık enflasyon ortalaması yüzde 25.98.
2018’den önce kira zammında tüketici fiyat endeksi (TÜFE) değil üretici fiyat endeksi (ÜFE) dikkate alınıyordu. Orada da on iki aylık ortalamanın mı, yoksa manşet verinin mi dikkate alınacağı konusunda kafa karışıklığı vardı. Sonunda Yargıtay’ın kararıyla ÜFE’de 12 aylık ortalama geçerli kabul edilmişti. Eğer o kural hâlâ geçerli olsa kiralara bu ay yüzde 57 zam yapılacaktı.
2018 yılındaki kur krizinde enflasyon patlayınca iktidar kira zammında üretici fiyatlarından (ÜFE) tüketici fiyatlarına (TÜFE) geçti. O yıl açıklanan Yeni Ekonomi Programı’na “Kira artış oranına dair üst sınır, döviz kuru ve emtia fiyatlarındaki gelişmelere duyarlılığı yüksek olan üretici fiyatları yerine tüketici fiyatlarına göre belirlenecektir” maddesi konuldu. ÜFE’de olduğu gibi TÜFE’de de manşet veri değil ortalama enflasyon dikkate alınmaya başladı. Böylece iktidar halkın reel gelirindeki erimeyi bir miktar frenleyebildi.
2018’deki kur krizini 2020 yazı ve geçen sonbahardaki kur krizleri izledi. Resmi tüketici enflasyonu yüzde 54.44’e çıktı. Biraz önce söylediğim gibi önümüzdeki aylarda yüzde 60’ı, hatta 70’i aşacak. Kira zammında manşet enflasyon değil 12 aylık ortalama dikkate alındığı için halk yükselişi henüz hissetmedi. Ama 12 aylık ortalama enflasyon da önümüzdeki aylarda kaçınılmaz şekilde yükselecek. Çünkü zaman ilerledikçe düşük enflasyonlu aylar hesaptan çıkacak yüksek enflasyonlular girecek. Hele aylık bazda yüzde 10’un üzerinde artışlar yaşanan geçen Aralık ve Ocak ayının enflasyonları da hesaba dahil olduğunda kira zammı oranlarında çok sert yükselişler yaşanacak. (Aylık enflasyon Aralık’ta yüzde 13.5, Ocak’ta yüzde 11.1’di.)
Halkın üzerindeki enflasyon baskısına seçime çeyrek kala bir de kiralar eklenecek. AKP’nin anketlerde şu anda yüzde 30’un eşiğinde görünen oylarının aşağı doğru kırılmasının başlangıcı o tarih olabilir.
AKP kira zammının hesaplanma şeklini yeniden değiştirip 12 aylık TÜFe ortalaması yerine daha düşük bir enflasyon ölçütünü geçerli kılar mı? Mal sahiplerini kızdırması yüksek olasılık ama çaresiz bu yola gidebilir.
Tabii yukarıdaki hesap eski kiracılar için geçerli. Yeni kiraya çıkacaklar için kira enflasyonu resmi enflasyonun altında değil üzerinde. Bahçeşehir Üniversitesi Ekonomik ve Toplumsal Araştırmalar Merkezi’nin (BETAM) Sahibinden.com verilerinden hareketle hazırladığı rapora göre Şubat’ta kiralar İstanbul'da yüzde 112.3, Ankara'da yüzde 106,7, İzmir'de ise yüzde 74 arttı! Türkiye genelinde ise yıllık kira artışı yüzde 84.2 oldu.
Enflasyon şokunda turpun büyüğü heybede.