İki ay önce Rus ordusunun yönetimine, dolaylı olarak da Vladimir Putin’e Ukrayna savaşındaki başarısızlığı gerekçe göstererek bayrak açan Yevgeni Progojin’in bir uçak kazasında(!) ölmesi biz gazetecilerin sevdiği deyimle söylemek gerekirse “gündeme bomba gibi düştü” gerçekten de.
Çünkü ölen kişi dünyanın en çok bilinen figürlerinden biri. Tabii ki bunun bir kaza olmadığına, Progojin’in Putin tarafından ortadan kaldırıldığına inananların sayısı da hayli fazla. Pek ala mümkün. Rus tarzına uygun bir yok etme bu. Tamamen kaza da olabilir elbette ancak buna kimseyi inandıramazsınız.
Ne bir devlet adamı, ne bir entelektüeldi. Hatta asker bile sayılmazdı ama devletle girdiği ilişkiler sonucu palazlanıp, suçlulardan, “maceracı çocuklar“dan oluşturduğu paramiliter güçle Rus ordusuna kafa tutup, hesap soracak kadar kendinde güç vehmetmişti.
Böyle davranmasında 25 bin kişiden oluşan gayriresmi bir “ordu“ya hükmetmesinin de etkisi vardı tabii. Sadece Rusların değil, Ukraynalıların da kabul ettiği gibi Ukrayna’daki savaşta Rus ordusunun giremediği bölgelere girip, çokca savaş suçu da işleyip, kentler, bölgeler ele geçiren Wagner‘e komuta etmesi de Rus halkının bir bölümünde onu hayli popüler kılmıştı. Ukrayna savaşında Rus genelkurmayı ile Savunma Bakanlığı’nın “hataları“ yüzünden Rus askerlerinin öldüğünü dile getirmesi de ona verilen halk desteğinde önemli bir etkendi.
Önce itibarsızlaştırıldı
Gelişmeler malum; “Kafa tutmayı“ abartıp Moskova üzerine yürümek gibi çılgınca bir girişimi de oldu. Gücünü de popülaritesini de kaybettiği süreç işte o yürüyüştür. Cesaretine, gücüne yorulan o girişim, üstelik “Adalet Yürüyüşü“ gibi şatafatlı bir adı da vardı, askerlerine güzergah boyunca gösterilen cılız bir kaç destek gösterisi dışında ilgi toplamadı. Yolu yarılamışken “kardeş kanı dökülsün istemiyoruz“ gibi kimsenin itiraz edemeyeceği güçlü bir nedenle askerlerini geri çekti. Sonrası Putin’le, Belarus Devlet Başkanı Aleksander Lukaşenko aracılığıyla “sulh“, ardından Belarus’ta yaşamaya tabii tutulmak gibi küçültücü tutumlarla karşılaştı. Bütünüyle tükendiği an o süreçtir. Putin’in onu devlet mallarını yağmalamakla suçladığını da anımsatalım.
Putin bir süreliğine Prigojin ile anlaşmaya varmış, Afrika'daki mevcudiyetini sürdürmesine, Haziran ayındaki darbe girişiminin ardından el konulan mal varlığını geri almasına izin vermiş gibi görünüyordu. Ama tamamen tehlikesizleştirilmiş, Putin‘in usta manevralarıyla Wagner’den ayrı tutularak “yalnızlaştırılmaya“ çalışılmış, sonunda “ehlileştirilmiş“ bir halde Rusya ordusuna Afrika dahil bir çok bölgede “hizmet“ etmiş bir eski “muktedir“e dönüşmüştü. .
İki nedenle ortadan kaldırıldı
Tabii ki kazada Rusya’nın/Putin’in parmağının olabileceği sadece bir “tahmin“. Kesin bir bilgiye dayanmıyor, ama Progojin “velevki“ Rusya/Putin eliyle öldürüldü, o halde ehlileşmişse, tehlikeli olmaktan çıkmışsa Putin onu neden öldürsün? Bunun kanımca iki nedeni olabilir.
Rusya’nın Ukrayna savaşında iddia ettiği gibi herşeyin yolunda olmadığını ortaya çıkaran kişi olması bile yeter ortadan kaldırılması için. Putin gibi imaja önem veren birinin buna tahammül etmesi beklenemez. Hem Ukrayna’da başarısız olunduğunun söylenmesine hem de koca ordunun bir paramiliter grubun diline düşmesine pek tavırsız kalacak biri değil Putin. İlki bu.
İkincisi; daha bu hafta, en azından Prigojin’in ayaklanmasından haberdar olan, belki de bunun bir parçası olabilecek, isyandan bu yana ev hapsinde tutulan Rus Hava-Uzay Kuvvetleri Komutanı General Sergei Surovikin‘in resmen görevinden alınması, ardından Progojin’in ölmesi/öldürülmesi, gelecekte darbe ya da ayaklanma girişiminde bulunanlar için de bir mesajtır. Aynı suçlamalarla birçok üst rütbeli askere daha görevden el çektirildi.
Putin aldırmaz
Kendisinin suçlanacağını bilerek bu cinayeti neden işlesin Putin diyenlere şunu sorayım: Putin aldırır mı sizce buna? Putin, bir “askeri“ değil, bir “haini“ (kendi deyimidir) kaldırdı ortadan. Dünyanın bunun hesabını soracağını düşünen var mı gerçekten? ABD’sinden Ukraynasına kadar Progojin’in cinayetini sorgulayacak tek bir ülke yoktur. Onu sıkıştırmak için bile dile getirseler Putin’in bunlara kulak vereceğine kim inanır?
Bu Putin’in yaptığı bir iş ise, güçsüz düştüğü, zayıfladığı, Wagner’den çekindiği ileri sürülen Putin’in hiç de öyle olmadığını, cinayetin olası olumsuz sonuçlarına aldırmadığını gösterir. Bu nedenle öldürülmesi Putin efsanesine güç katar. Bu cinayet (eğer Putin işlemişse) Putin’e muhalefet edip, Progojin etrafında toplanmaya başlayan aşırı Rus milliyetçlerine de, Putin’in “Rus Milliyetçiliğinin temsilcisi benim“ mesajıdır.
Düşen/düşürülen uçakta Prigojin’in yanı sıra, wagner’in önemli liderlerinden, isim babası, Nazi sempatizanı Dimitri Utkin’in de olması akla şunu getiriyor; ya ölen diğer sekiz kişi de yüksek düzeyde Wagner yöneticileri ise? Tüm Wagner liderliği ortadan kalkmış demektir bu. Eğer dediğim gibiyse, bunlar aynı anda uçağa binecek kadar “amatör“ liderler miydi?
Sonuçta; hırsızlık suçundan on yıl hapis yatan sabıkalı Progojin, iki ay önce kendi başına dayadığı tabancayla oynadığı Rus Ruleti’nde kendi “kafasını parçaladı“.
İntikam soğuk yenen bir Rus yemeğidir.
Bunu öğrenmiş olduk.