Türkiye Cumhuriyeti, ikinci yüzyılına girdi. Milyonlar, “kimsesizlerin kimsesi” olan “Cumhuriyet”ine sahip çıktı. Akıl, bilim, aydınlanma, çağdaşlaşma ideallerine ve Cumhuriyet değerlerine sıkı sıkıya sarıldığını dosta düşmana kanıtladı.
Doğrudan ya da dolaylı engellemeler sonuç vermedi. Cumhur, Türkiye’nin her karış toprağında “Cumhuriyet İlelebet” mesajını haykırdı.
Bu mesajda, tebaayı dirilmemek üzere tarihe gömen yurttaşlık bilinci vardı. Din, dil, mezhep ve cinsiyet farkı gözetmeksizin eşit yurttaşlık temelinde yaşama irade ve kararlılığı vardı.
Egemenliğin kaynağının aşkın bir güç değil, ulus olduğu vurgusu vardı. Tanrı’nın yeryüzündeki gölgesi olan belli bir soyun temsilcilerinin sorgusuz-sualsiz yönetme ayrıcalığına güçlü itiraz vardı.
İnsanı insan yapan yüksek değerlerin haklı gururu vardı. 1923 büyük devriminin yarattığı sırt sırta veren yurttaşın inceliği, inancı, görgüsü ve özeni vardı. Kısaca, 100 yıllık Cumhuriyet’in gerçek sahibi “Cumhur” vardı.
VERGİ MÜKELLEFİNİN BÜYÜK YÜKÜ
Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan’ın talimatıyla köprü, otoyol ve Avrasya Tüneli’ne yapılan zamlar, yeni yıla kadar ertelendi. Böylece Erdoğan’ın, bu yılın ocak ayında verdiği, “2023’te otoyol ve köprü ücretlerini artırmama” sözü yerine getirilmiş oldu.
Peki, vatandaş açısından değişen bir şey var mı? Zamlı ya da zamsız, yap-işlet-devret (YİD) modeliyle hayata geçirilen köprü ve otoyollar ile Avrasya Tüneli’ni vatandaş şu ya da bu şekilde yıllardır cebinden finanse ediyor. Vergi mükellefinden tahsil edilen on milyarlarca lira, söz konusu projeleri işleten şirketlere garanti kapsamında aktarılıyor. Karayolları Genel Müdürlüğü, bu konuda “aracı” oluyor.
Geçiş ücretlerine yapılan zam ertelenmeseydi, vergi mükellefleri üzerinden daha az kaynak ilgili işletmelere aktarılacaktı.
İKİNCİ YÜZYILIN İLK ÖDEMESİ
Devlet, ikinci yüzyılın dev garanti ödemesini gerçekleştirmeye hazırlanıyor.
Karayolları Genel Müdürlüğü, özel sektörün işlettiği Yavuz Sultan, Osmangazi, 1915 Çanakkale köprüleri ile İstanbul-İzmir, Kuzey Marmara, Malkara-Çanakkale, Ankara-Niğde, Menemen-Aliağa-Çandarlı, İzmir-Çeşme otoyollarına 3 ayda bir garanti ödüyor.
Bu yılın temmuz, ağustos ve eylül aylarını kapsayan üçüncü çeyrek garanti ödemelerinin, birkaç gün içinde yapılması bekleniyor.
Tutar, 15-16 milyar TL düzeyinde hesaplanıyor. Bu tutar, ilgili şirketlerin hesaplarına ekim ayı bitmeden aktarılacak.
BÜTÇE YETMEYECEK
Köprü ve otoyollara, 2023 yılında garanti kapsamında yapılacak ödeme için ayrılan tutar 53.6 milyar TL. Bu miktarın, 2023 yılının garanti ödemelerine yetmeyeceği konuşuluyor. Tutarın, 58-60 milyar TL aralığına kadar çıkabileceği ifade ediliyor.
Özel sektörün işlettiği köprü ve otoyollara, 2024 yılında yaklaşık 74 milyar TL ödenecek. 2025 yılı tahmini 136 milyar, 2026 yılı tahmini de 163 milyar TL.
Avrasya Tüneli için bu yıl 2 milyar TL, gelecek yıl 5 milyar TL garanti ödenmesi bekleniyor. 2025 yılı 7 milyar, 2026 yılı için de 8 milyar TL düzeyinde hesaplanıyor.
Cumhur, zor da olsa bu yükün de üstesinden gelecektir. Cumhuriyet ile kalın…