Ekonomide; enflasyondan döviz kurlarına, faizlerden işsizliğe “rekor”lar dönemi hız kesmeden devam ediyor. Bütçe, Aralık ayında 842 milyar 532 milyon TL açık verdi. Son 21 yılın rekoru kırıldı.
2023’te, 2022 yılına göre gelir yüzde 86.1 artışla 5 trilyon 210 milyar TL’ye, gider yüzde 123.8 artışla 6 trilyon 585 milyar TL’ye ulaştı. Açık, 1 trilyon 374 milyar 968 milyon TL olarak kayıtlara geçti. Bu tutar, 2022 yılında 142 milyar 660 milyon lira düzeyinde bulunuyordu.
VERGİYE ÇALIŞTIK
2023’te, vergi gelirleri de katlandı. Vergi geliri 4 trilyon 500 milyar 865 milyon 585 bin 767 TL’ye çıktı.
Faiz giderleri yüzde 117 yükselerek 674 milyar 615 milyon liraya ulaştı.
Faiz hariç bütçe giderleri, 2023 yılında 2022'e kıyasla yüzde 124,6 artarak 5 trilyon 910 milyar 841 milyon liraya yükseldi.
Personel giderleri, yüzde 115,3 artışla 1 trilyon 324 milyar 530 milyon lira oldu.
Sosyal güvenlik kurumlarına devlet primi giderleri, yüzde 91,7 artarak 185 milyar 735 milyon liraya yükseldi. 2023 yılı mal ve hizmet alım giderleri, yüzde 75,8 artışla 452 milyar 855 milyon lira olarak gerçekleşti.
Cari transferler yüzde 110,7 artarak 2 trilyon 373 milyar 641 milyon lirayı buldu.
Söz konusu dönemde, 542 milyar 997 milyon lira sermaye gideri, 858 milyar 59 milyon lira sermaye transferi yapıldı. Borç verme giderleri 173 milyar 25 milyon lira olarak hesaplandı.
“DİĞER” BELİRSİZLİĞİ
2023 yılı bütçesi, rekor açık kadar “bilinmezler” konusunda da tarihi bir özellik sergiliyor. Ne demek istiyoruz? Açalım…
Türk Dil Kurumu’na (TDK) göre bütçe; devletin, bir kuruluşun, bir aile veya bir kimsenin gelecekteki belirli bir süre için tasarladığı gelir ve giderlerinin tümü. Eş deyişle hükümetin geniş anlamda politikalarının hayata geçirilmesine aracılık eden politik metinler…
Bütçe, her yıl yasa teklifi olarak TBMM’ye sunuluyor. TBMM’de, ilgili komisyonda uzun mesailer yapılarak tartışılıyor ve onaylanarak yürürlüğe giriyor.
Bu sürecin doğal bir parçası da denetim… Vatandaş, hükümetlerin kamu gelirlerini nasıl harcadıklarını, bu bağlamda kamu kurum ve kuruluşlarının gelir ve harcamalarını bir bütün halinde görmek ve izlemek ister. Bütçede, şeffaflığı ya da açıklığı talep eder.
Bütçenin şeffaf olması, kamu kaynaklarını kullananları topluma karşı hesap verebilir hale getirir. Yolsuzluğu önler, harcamalarda disiplin sağlar. Bu yönüyle hukuk devletinin ve demokrasilerin olmazsa olmazları arasında sayılabilir.
Bütçede, şeffaflığın sağlanabilmesi için kamu maliyesine ilişkin güvenilir ve güncel verilere erişmek önemlidir.
Bu yönüyle 2023 yılı bütçesine baktığımızda, sorgulanması gereken çok çarpıcı bir durumla karşı karşıya kalıyoruz.
Buna, bütçede “diğer belirsizliği” adını vermek mümkün…
2022 yılında bütçe giderleri toplamı 2 trilyon 942 milyar 748 milyon TL. “Diğer” başlığındaki giderler, 283,1 milyar TL… Toplam içindeki payı yüzde 9.6.
2023’te toplam bütçe giderleri, 6 trilyon 585 milyar 456 milyon TL’ye çıktı. “Diğer” başlığındaki giderler, 1 trilyon 308 milyon TL’ye fırladı. Toplam içindeki payı yüzde 19.9’a yükseldi. Yanlış görmüyorsunuz, yüzde 20…
“Diğer” başlığı altında hangi harcamalar yapıldı? Bu denli yüksek tutarlara ulaşan giderlerin ayrıntıları neler? Neden şeffaf biçimde bu harcamalar gösterilmiyor? Bu sorular, daha da uzatılabilir.
Hepimizin, bu ve benzer soruların yanıtlarını bilmemiz gerekmez mi? Bilmek haktır.