Tarihi Kemeraltı Çarşısı'ndaki 18'inci yüzyılda yapılan Mirkelamoğlu Hanı, iki katlı ve avlulu kuruluşuyla klasik Osmanlı şehir içi hanların tipik bir örneği olarak öne çıkıyor. İki kattan oluşan ve üst katında 21 oda, alt katında 20 dükkanın yer aldığı tarihi hanın 19'uncu yüzyılın başlarında konaklama ve ticaret merkezi olarak kullanıldığı tahmin ediliyor.
Büyük bir bölümü depo olarak kullanılan tarihi han, gün geçtikçe yıpranmaya devam ediyor. Restorasyon için Konak Belediyesi tarafından hazırlatılan proje, İzmir 1 Numaralı Kültür Varlıkları Koruma Kurulu tarafından 2015 yılında onaylandı. Ancak çoklu mülkiyet nedeniyle mülk sahipleri arasındaki anlaşmazlık sonucu handa restorasyon yapılamadı. Mirkelam Han'ın restorasyon projesini hazırlamak için 2010 yılında Konak Belediyesi'nden işi aldığını belirten Restorasyon Uzmanı Yüksek Mimar Yusuf Perçin Erturan, "İzmir 1 Numaralı Kültür Varlıkları Koruma Kurulu tarafından 2014 yılında proje onaylandı. Kurul onayı sonrasında belediye bir ödenek ayırarak restore edilecekti. Fakat bu çalışmalar yapılmadı. Uygulamaya geçilmek için 10 yıl gibi bir süre var. 2024 yılına kadar buranın restorasyonu yapılması gerekiyor, yoksa yeniden bir restorasyon projesi çizilmesi zorunda kalacak" dedi.
'Tarihi hanın taşıyıcı sistemi sağlam'
Erturan, "Mirkelam Hanı, geç Osmanlı dönemine ait bir han yapısına sahip. İki katlı ve avludan oluşuyor. Avlulu hanlar kategorisine giriyor. Mirkelam Hanı'nın kitabesine ulaşılamadığı için çevredeki yapılar ve dönem örneklerinden 18'inci yüzyılın sonlarına doğru yapıldığı tahmin ediliyor. İki katında da avluya açılan odalar mevcut. Üst katı revaklı, kemerli ve tonozlu. Odalarda haçvari tonozlar var. Revaklı bölümünde ise normal tonoz mevcut. Revaklı tonozlar birbirlerine kemerlerle bağlanmış durumda. Yapının taşıyıcı sistemi sağlam fakat zamanla malzemenin bozulması nedeniyle yenilemelere gitmek gerekiyor. Mirkelam Hanı, hem konaklama, hem depolama hem de dışarıya açılan dükkanları ile satış üniteleri olan bir han" dedi.
'Onarım yöntemleri ile sorunlar çözülür'
Handa yaptıkları incelemede, sonradan yapılmış müdahaleleri gördüklerini dile getiren Erturan, basit onarım yöntemleriyle bile tarihi yapıdaki sorunların çözülebileceğini belirterek, şöyle konuştu:
"Caddeye bakan bazı pencereler genişletilmiş. Beton döşeme atılmış. Bu beton döşemenin kaldırılması gerekiyor. Genişletilmiş pencereler eski özgün haline getirilmeli. Birtakım tenteler eklenmiş, onların kaldırılması gerekiyor. Klasik restorasyon olmadığı için cephelerde bitkilenme gibi yapı problemleri var. Sıvalar dayanımını yitirerek yüzeyden ayrılmış. Her yerde klima üniteleri gözüküyor. Bir düzensizlik var. Hanın en üst bölümüne açılır kapanır bir şemsiye ile gölgelendirme yapılabilir. Basit onarım kapsamı ile bile çözülebilecek sorunlar var. Restorasyon projesindeki müdahale kararları dikkate alınarak ortak alanlarda düzenleme yapılırsa yapı daha güzel hale gelir. Burası Kızlarağası Hanı gibi daha etkileyici bir hal alabilir."
'Bir an önce restorasyon yapılmalı'
Mirkelamoğlu Hanı'nda terzilik yapan Kadriye Yağcı (62), hanın büyük bir bölümünün depo olarak kullanıldığını aktardı. Hanın tarihi dokusunun çok güzel olduğunu belirten Yağcı, "Mirkelam Hanı'nın bu halinden dolayı üzülüyoruz. Her sene bize "kredileri çıktı, yapılacak" dendi ama bir türlü yapılamadı. Dış cephesinin onarılması gerekiyor. Mirkelam Hanı'nın etrafındaki diğer hanlarla da bağlantıları var. O yüzden bir an önce restorasyon yapılmalı" dedi.
40 yıldır Mirkelam Hanı'nda iş yaptığını dile getiren Moşe Habif (66) ise "Tadilat olacak diye buraya ilişkin plan, proje hazırlandı. Fakat bir türlü bu sonuca varılamadı. İnşallah en yakın zamanda bu iş halledilir. Buranın restore edilmesini ve kente kazandırılmasını umut ediyoruz" diye konuştu.
'Proje hazır, mülk sahiplerinin anlaşması bekleniyor'
Konak Belediyesi'nden yapılan açıklamada, restorasyon için projenin hazır olduğu, ancak mülk sahiplerinin ilk önce kendi aralarında anlaşması gerektiği belirtilerek, şöyle denildi:
"Mirkelam Hanı'nda aynı Çakaloğlu Hanı'nda olduğu gibi Muzaffer Tunçağ döneminde restorasyon için çalışmalar başladı. Restorasyon projeleri yapılmış ancak uygulamaya geçileceği zaman Çakaloğlu Hanı'ndaki dükkanlar şahıs malı olduğu için belediye tarafından restorasyon çalışması maliyetinin yasal olarak karşılanamayacağı durumu ortaya çıktı. Çakaloğlu Hanı dükkan sahipleri tarafından bu durumun aşılması için bir dernek oluşturarak tadilatın yapılması için uygun bir zemin oluşturuldu. Mülk sahipleri anlaşıp, dernekleştiler. Aynı iş Mirkelam Hanı'nda gerçekleştirilemedi. Mülk sahipleri anlaşamadı. Kendi içlerinde henüz bir anlaşma olmadığı için belediye herhangi bir tadilat, çalışma ya da bir değişiklik yapamıyor. Mirkelam Hanı ile ilgili proje hazır. Mirkelam Hanı için hazırlanan proje geçerliliğini sürdürüyor. Restorasyon projesinin baştan yapılması gibi bir durum söz konusu değil. Mirkelam Hanı'nda mülk sahiplerinin anlaşması halinde proje gerçekleştirilecek."