Dar gelirliler borç batağına sürüklenirken, büyük şirketlerde çalışan üst düzey yöneticiler de aldıkları ücretlerle geçinemez hale geldi. Özellikle son dönemlerde fahiş zamlanan okul ücretleri ve sağlık giderleri nedeniyle şirketlerden avans çekenlerin sayısı da artıyor. Türkiye'de yaklaşık 1.6 milyon öğrenci özel okullarda eğitim alıyor ve aylık okul ücreti ödemeleri 20-30 bin TL'yi buluyor.
Şirketler de avans çeken çalışanlara dönük çözümler geliştiriyor. Şirketler çalışanlarına tamamlayıcı sağlık sigortası yapmasına rağmen, kapsam dışındaki sağlık giderleri için çalışanlar daha fazla borca ihtiyaç duyuyor. Bazı şirketler sadece sağlık ve eğitim giderleri için çalışana avans çekme imkanı tanıyor.
Diğer yandan işverenin çalışana avans ödenebilmesi için üç koşulun bir arada bulunması gerekiyor. İşçinin zorunlu bir ihtiyacının ortaya çıkmış olması. İşveren avansı hakkaniyet gereği ödeyebilecek durumda olmalı ve işçi o güne kadar çalıştığı günlerin toplamı kadar avans tutarı talep etmeli.
ÜÇ AYDA GERİ ÖDEME
Bazı şirketler avans miktarını 1.5 maaşla sınırlı tutarken çekilen avansın üç ay içinde geri ödenmesini istiyor ya da maaştan kesiyor. Bazı büyük şirketler örneğin 400 bin TL’lik eğitim giderinin yüzde 60’ını üst düzey çalışanına, müdürlere ya da direktörlere avans olarak ödüyor. 8 ile 10 ay içinde çalışanın maaşından kesiliyor.
Türkiye Bankalar Birliği (TBB) Risk Merkezi’nin hesaplamasına göre kredili mevduat hesabı bir yılda yüzde 143 artışla 2023 sonunda 175 milyar liraya yükseldi. Kredili mevduat hesabı, hesabınızda para olmasa dahi limit tutarınız dahilinde nakit para çekebileceğiniz hesap anlamına geliyor. Kredili mevduat hesabını kullanan kişi sayısı da 2022 sonunda 27 milyon kişiyken 2023 yılı sonunda 28 milyon 800 bin kişi düzeyine yükseldi. Aynı dönemde kişi başına ortalama kredili mevduat hesabı riski ise 2 bin 671 liradan 6 bin 745 liraya kadar çıktı.
BİREYSEL KREDİ 1 YILDA 2 MİLYON ARTTI
Zorlu geçim koşulları, vatandaşın omuzlarına binen borç yükünü giderek arttırıyor. 37 milyon kişinin toplamda 1.2 trilyon TL’lik borcu bulunuyor. TBB verilerine göre, Aralık 2023 itibarıyla bireysel kredi kullananların sayısı bir yılda 2 milyon artarak 40 milyona, bireysel kredi kartı borcu olanların sayısı ise 3 milyon artarak 36.7 milyona çıktı. Bankaların konut, taşıt ve ihtiyaç kredilerinden oluşan tüketici kredilerinden ve bireysel kredi kartlarından alacakları yıllık yüzde 71 artışla 9 Şubat itibarıyla 2 trilyon 790 milyar TL’ye ulaştı.
GENÇLER BORÇLA İLGİLENİYOR
Son yıllarda işe yeni başlayanlar da borç konusunda ciddi sıkıntılar yaşıyor. Z kuşağının iş yaşamındaki etkisi giderek artıyor. Yeni nesil çalışan esenliği platformu Wellbees’in verilerine göre Z kuşağı çalışanlar en çok borç yönetimi konusuyla ilgilendiği ortaya çıktı.