Milyonlarca insanın yaşadığı İstanbul’da temel sorunların başında trafik geliyor. Trafiğe çözüm olarak görülen en önemli toplu ulaşım aracı ise metro. İstanbul Büyükşehir Belediyesi (İBB) yönetimi 25 yılın ardından 2019 yılı yerel seçimleriyle CHP’ye geçtikten sonra metro hatları önemli gündem maddelerinden biri haline geldi. Duran ve yeniden başlatılan metro hatları, yatırım yapılan projeler ve onaylanmayı bekleyen finansmanlar tartışmaları alevlendirdi. Uzmanların siyaset üstü yaklaşılmasını istediği metro hatlarını derledik. İstanbul’un 2025 yılında bitmesi planlanan metro ağını çıkardık. 2019 yılında devralınan metro hatlarını inceledik.
halktv.com.tr’ye konuşan İBB Raylı Sistem Dairesi Başkanı ve Genel Sekreter Yardımcısı Doç. Dr. Pelin Alpkökin 2019 yılında 10 tane tamamen durmuş hat, 2 tane de durma noktasına gelmiş metro hattı devraldıklarını belirterek “Bunlar İstanbul’un altındaki bombalardı” dedi. Ümraniye-Ataşehir-Göztepe metro hattına da değinen Alpkökin “9 aydır Hazine ve Maliye Bakanı Nureddin Nebati’nin önünde bekliyor. Bu hat durmasın diye İBB kendi öz kaynaklarından ödüyor” diye konuştu.
Edinilen bilgilere göre İBB tarafından 23 Haziran 2019’dan önce ihalesi yapılmış olan toplam 12 adet raylı sistem hattı vardı. Bu hatların toplam uzunluğu 140,9 km’yi buluyordu. 12 adet raylı sistem hattından 10’u ödenek yetersizliği gibi nedenlerle tamamen durmuştu. Geriye kalan 2 raylı sistem hattında da yapım işleri durma seviyesinde çok düşük hız ve verimsiz olarak devam ediyordu.
Ayrıca tüm hatlarda, finansal sorunların yanında, teknik ve sözleşmesel konularda çözüm bekleyen birçok husus bulunuyordu. 23 Haziran 2019 tarihinde tamamen duran hatlar çeşitli bankalardan uluslararası krediler ve yaratılan öz kaynak gibi farklı yöntemlerle finans temini ile projelerde yapım ve araç alım işleri yeniden başlatılmış. Ancak, Dudullu-Bostancı Metro Hattı, Kabataş-Mecidiyeköy Metro Hattı ve Eminönü-Alibeyköy Tramvay Hattı kredi temin edilmeden önce öz kaynaktan bütçe ayrılarak yeniden başlatılmış.
İşletme altındaki toplam hat uzunluğu 23 Haziran 2019 tarihinde 233,05 km. Bunun 153,15 km’sini İBB, 79,90 km’sini ise Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığı işletiyor. İBB tarafından 23 Haziran 2019 - Eylül 2022 arası açılan ve işletilen raylı sistem hat uzunluğu 29,1 km. Eylül 2022 tarihi itibariyle işletme altındaki toplam hat uzunluğu 262,15 km’ye yükseldi. Bunun 182,25 km’sini İBB, 79,90 km’si ise bakanlık tarafından işletiliyor.
‘Yeni hatlar planlanıyor’
İBB tarafından 2022 – 2024 yıları arasında ise şu hatların yapımına başlanması planlanıyor:
- Üsküdar – Harem Nostaljik Tramvay Hattı:
1,85 km uzunluğundaki hattın etüt ve uygulama projeleri tamamlanmış. İhale süreci başlayacak.
- İTÜ-İstinye Füniküler Hattı:
2,60 km uzunluğunda ve 3 istasyondan oluşan füniküler hattının etüt ve uygulama projeleri tamamlanmış. Altyapı Yatırımları Genel Müdürlüğü (AYGM) onayı için süreç başlatılmış.
- Eyüp – Bayrampaşa Tramvay Hattı:
3,2 km uzunluğundaki proje kapsamında 4 istasyon bulunmakta.
16.02.2022 tarihinde hattın Devlet Yatırım Programına alınabilmesiyle ilgili AYGM’ye 4. kez görüş sorulmuş. Bu yıl sonuna kadar teknik görüşmelerin tamamlanması bekleniyor.
AYGM onayını takiben hattın Kamu Yatırım Programına alınabilmesi için Cumhurbaşkanlığı Strateji ve Bütçe Başkanlığına 2023 yılı Kamu Yatırım Programına sunulacak.
- Sefaköy – Beylikdüzü (TÜYAP) Metro Hattı:
Toplamda 17,89 km uzunluğunda ve 10 istasyondan oluşacak projenin inşaat süresi 4 yıl olarak öngörülmüş.
25.07.2022 tarihinde Altyapı Yatırımları Genel Müdürlüğü (AYGM) onayını takiben hattın Kamu Yatırım Programına alınabilmesi için Cumhurbaşkanlığı Strateji ve Bütçe Başkanlığına “Yıl İçi Yeni Proje Teklifi” olarak sunulmuş.
2022 yılı içerisinde yatırım programına eklenebilmesi ve Sefaköy-Beylikdüzü Tüyap Hattı ihalesine 2023 yılında çıkılabilmesi için Cumhurbaşkanlığı Strateji ve Bütçe Başkanlığı ile Cumhurbaşkanı onayı gerekecek.
‘Beylikdüzü’nden Sabiha Gökçen’e 50 dakika’
HızRay projesi ile de Beylikdüzü’nden Sabiha Gökçen Havalimanı’na 50 dakika gibi bir sürede ulaşım sağlanması hedefleniyor. Hattın 74,5 km uzunluğunda olması planlanıyor ve günde 1,5 milyon yolcu taşıyacağı öngörülüyor. HızRAY’ın Projelendirme çalışmaları 2020 yılı sonunda başlatılmış. Şu an tasarım ve fizibilite çalışmaları devam ediyor ve finans görüşmeleri yapılıyor.
‘140 kilometre durmuş iş’
Metro hatları ve süreçleri hakkında halktv.com.tr’ye bilgi veren İBB Raylı Sistem Dairesi Başkanı Doç. Dr. Pelin Alpkökin “12 metro hattında toplam 140 kilometre durmuş iş aldık. 10 tane tamamen durmuştu. Terk edilmiş şantiyeler olarak adlandırabiliriz. Toplamda yüklenicilere o zamanın parasıyla 450 milyon tl’ye yakın bir borçla Raylı Sistem Daire Başkanlığı’nı devraldı” dedi. Duran metro şantiyelerinin o dönem tehlike oluşturduğunu anlatan Alpkökin özetle “İstanbul’un altındaki bombalardı. Terk edilmiş tüneller ve şaftlar vardı. Teknik problemler de vardı. Aldığımız bütün metro hatlarını neredeyse yeniden tasarladık. Buralara İBB, başkan Ekrem İmamoğlu’nun metrolara koyduğu büyük iradeyle çeşitli kısmi fonlar buldu. Bu metroların meclis onayları ve kredi onayları kısmi verilmiş” diye konuştu.
‘Onay bekliyorlar’
Ümraniye-Ataşehir-Göztepe metro hattına değinen Alpkökin “Bu yılın başından itibaren EBRD ile anlaşmamız var. Buna 75 milyon Euro diye ek para veriyor. İBB Meclisi onayladı. Cumhurbaşkanlığı Strateji ve Daire Başkanlığı uygunluk görüşü verdi. 9 aydır Hazine ve Maliye Bakanı Nureddin Nebati’nin önünde bekliyor. Bu hat durmasın diye İBB kendi öz kaynaklarından ödüyor. 55 milyon euroya kadar öz kaynaklarımızdan ödedik. Bu da krediyle yapacağın bir işi öz kaynağınla fonluyorsun. Metro durmaz öncelikli. Bekleyen çok onay var” ifadelerini kullandı.