Halk TV Genel Yayın Yönetmeni Suat Toktaş sordu, CHP Genel Başkan Yardımcısı Muharrem Erkek, İYİ Parti Genel Başkan Yardımcısı Bahadır Erdem, Gelecek Partisi Seçim ve Hukuk İşleri Başkanı Ayhan Sefer Üstün, DEVA Partisi Hukuk ve Adalet Politikaları Başkanı Mustafa Yeneroğlu, Saadet Partisi Seçim İşleri Başkanı Bülent Kaya ve Demokrat Parti Genel Başkan Yardımcısı Bülent Şahin Alp yanıtladı.
CHP Genel Başkan Yardımcısı Muharrem Erkek: Genel Başkanımız Kemal Kılıçdaroğlu'nun inandığı bir şey var başkalarının acılarını anlamadan birlik beraberliği inşa edemezsiniz. Türkiye'nin yeni bir siyaset kültürüne ihtiyacımız var. Bizi kutuplaştıran bir iktidar var. Biz bu helalleşme ile bunu kırıyoruz. Cumhuriyetimizin 1. yüzyılını tamamlıyoruz. Ancak demokrasi ile taçlandıramadık. Başkalarının acılarını görmeden toplumsal barışı sağlayamayız. Farklılıklarımız bir zenginliktir. Demokrasinin öznesi insandır. Normalleşip toplumsal barışı sağlamak zorundayız. Onun için bu barış mesajı helalleşme çok önemlidir. Siyasi partiler topluma hizmet için iktidardadır ya da muhalefet ederler. Farklılıklarımızla bir arada olacağız.
"Biz eskiye dönmekten bahsetmiyoruz"
Cumhur ittifakı dışındaki tüm partiler güçlendirilmiş parlamenter sistem diyor bu çok değerli. Hepimiz aynı şeyi söylüyoruz. Parlamenter sistemde Başbakan icracıdır. Güçlü bir parlamento güçlü bir hükümet olmalı. Biz eskiye dönmekten bahsetmiyoruz. Biz yeni bir sistem öneriyoruz. Türkiye'nin yeni bir sisteme güçlü kurumlara ihtiyaç var. bugün tam bir sistemsizlik var. Referandumda bu siteme geçildiğinde dolar 3.6 lira idi şimdi 10 TL oldu. Bu sistem güven vermiyor. Maaşımız dolarla almıyoruz ama her şey dolara endeksli. O kadar halkın gerçeğinden ve gündeminden koptular ki! Yaşam standartı, hukuku, ekonomi, sosyal haklar, demokrasi alanında güçlü ülkelere bakın hepsinde parlamenter sitem var. Temel sorunlarımız sürekli ağırlaşıyor. Sorunlarımız çözemiyoruz. tek adam sisteminde bu mümkün değil. Güçlü meclis, güçlü bir basın, güçlü bir sivil topluma ihtiyaç var. Cumhurbaşkanı hiç bir kuruma hesap vermiyor.
Hakimler ayrı savcılar ayrı olacak
Hakimler ve Savcılar Kurulu bugünkü yapısıyla olmayacak Hakimler kurulu ayrı savcılar kurulu ayrı olacak. Adalet Bakanı ve Müsteşar hakimler kurulunda olmayacak savcılar kurulunda olabilir. Burada Yürütmenin etkisi olmayacak. Bir mahkemeye siyasi parti genel başkanı hakim savcı atayabilir mi bu yargı bağımsız olabilir mi? Bizim getireceğimiz sistemde atayamayacak yargı bağımsız olacak. Bugün mahkemelere talimat veren bir cumhurbaşkanı var.
HDP neden görüşmelerde yok?
HDP Genel Başkanı bir açıklama yaparak hiçbir ittifakın içinde yer almayacağını açıkladı. Önemli olan demokrasi ittifakıdır. Seçmenler sandıkta bir ittifak yaptı. Önemli olan yasal ittifakların üzerinde bir demokrasi bloğudur. Binlerce insan cezaevinde. siyasi intikam davalarıyla insanlar cezaevinde tutuluyor. Yargıcın bir tek efendisi vardır o da hukuk . Başka bir yere bakmasınlar. İktidar, Millet İttifakını bölmek için tüm senaryoları devreye sokuyor.
İYİ Parti Genel Başkan Yardımcısı Bahadır Erdem: Kadın erkek eşitliği bizim için olmazsa olmazdır. Genel Başkanı kadın olan bir partinin temsilcisi olarak konuşuyorum. Kadın erkek eşitliği de anayasa çalışmamızda yer alacak. İyi parti ülkenin ortak paydalarını öne çıkaran makul bir partidir. Ülkenin farklılıklarından ziyade ülkenin birlikteliğini, sosyal barışını öne çıkaran bir siyasi anlayışımız var. Koltuk uğruna siyaset yapmıyoruz. Koltuk uğruna milleti bölmüyoruz.
Mevcut sistem ötekileştirmek, düşmanlaştırmak için son derece elverişli bir sistem. Ekonomiden, eğitime her türlü alanda Türkiye Başkanlık sisteminin getirdiği buhranı yaşıyor. Zaten sayın Erdoğan farklılıklara önem veren bir lider değildi ama başkanlık sistemi ile bu durum zirveye çıktı. Artık bugün o gün değil. Bu sıkıntılardan kurtulmak için bir arada olmalıyız. Bu 20 yıl bütün Türkiye'ye bunu öğretti.
Demokrasi bir paket programdır. Biz sadece kendimiz gibi düşünen , kendimiz gibi giyinenlere haksızlık yapıldığında sesimizi çıkarıyorsak diğerlerini görmüyorsak orada demokrasi yoktur.
"Biz yeni bir sistem getireceğiz"
OHAL döneminde zorla kabul ettirilen bir sistem tek adam rejimi var. Dolaysıyla aciline güçlü, iyileştirilmiş bir parlamenter sisteme ihtiyacımız var. Eski parlamenter sistemin yarattığı krizlerden ders alan yepyeni bir parlamenter sistem getireceğiz. Yaşam standartı, hukuki, ekonomi, sosyal haklar, demokrasi alanında güçlü ülkelere bakın hepsinde parlamenter sitem var. Temel sorunlarımız sürekli ağırlaşıyor. Sorunlarımız çözemiyoruz. tek adam sisteminde bu mümkün değil. Güçlü meclis, güçlü bir basın, güçlü bir sivil topluma ihtiyaç var. Cumhurbaşkanı hiç bir kuruma hesap vermiyor. Cumhurbaşkanı tarafsız olacak hepimizi kucaklayacak. Tekbir dönem görev yapacak.7 yıl görevde kalacak. Yeni anayasayı milletçe yapacağız. Anayasanın içinde kuvvetler ayrılığı olacak. Kuvvetler ayrılığı olmadan o anayasaya sivil anayasa diyemeyiz. Böl, yöney, istihdam ayartma vatandaşı sosyal yardıma muhtaç et, korkut böyle bir yönetim anlayışı olamaz. Tek bir adam hem başbakan, cumhurbaşkanı, diyanet başkanı, turizm bakanı, tarım bakanı, hepsi bir kişi nerede görülmüş bu olmayacak artık.
Seçim Barajı %3 olacak
Demokrat Parti Genel Başkan Yardımcısı Bülent Şahin Alp: Demokrasi bir uzlaşma kültürü. Ama ne yazık ki cumhurbaşkanlığı hükümet sistemine geçildikten sonra maalesef bu uzlaşma kültürü ortadan kaldırıldı.
Biz 6 parti yaptığımız toplantılarda gördük ki ortaklaştığımız çok fazla nokta var. Biz 7 toplantı yaptık. Üçüncü toplantıdan itibaren yazmaya başladık. Biz hiç bir büyük sıkıntı yaşamadan uzlaşı metnimiz yazdık. Ne hayal ettiğimiz kağıda dökmüş bulunuyoruz. Kaleme aldığımız metin 5 ana başlıktan oluşuyor. 3 hafta içinde bu metni tamamlamış olacağız. Kamuoyunda bu çalışmaya yönelik büyük bir ilgi var merak var bu çalışmayı çok önemsiyoruz. 3 Hafta sonra Genel Başkanlarımıza sunacağız ve Genel Başkanlar ortak bir açıklama ile bu çalışmayı açıklayacaklar.
Cumhurbaşkanı görevi bitince aktif siyasete dönmeyecek
"Gensoru getiriyoruz. Ama bu eski gensoru değil. Ülkeyi hükümetsiz bırakmayacağız. Gensoruyu veren hükümet aynı zamanda yeni hükümeti de belirleyecek. Kurmadan yıkmak yok. Cumhurbaşkanı bunu onaylamak zorunda. Seçildiği gün partisiyle ilişkisi kesilecek. Görev süresi dolduğunda siyaset yapamayacak. Görev süresini tamamladıktan sonra köşesine çekilecek, aktif siyasete dönmeyecek."
Saadet Partisi Seçim İşleri Başkanı Bülent Kaya: Ülkenin bir hemhal olamaya ve helalleşmeye ihtiyacı var. kendi yerimizi terk etmeden diğer kesimleri anlamaya ihtiyacımız var. Bu çalışma 84. milyon için yapılan bir çalışma. Bu çalışma iktidarı devirelim diye yapılan bir çalışma değil. Bu çalışma iktidar partisine oy verenlerin endişelerini de gören bir çalışma. 2. yüzyıla hazırlanıyorsak herkes karşısındakine yaptığı haksızlıkları düşünürsek helalleşmiş oluruz.
Yeni sisteme geçişi sağlayacak cumhurbaşkanı seçeceğiz
Seçilecek cumhurbaşkanı adayı acil çözülmesi gereken konuları çözecek 2 yıl görevde kalacak. İcracı olacak. Sistem değişene kadar cumhurbaşkanı öngörülemeyen kararlara imza atmayacak. meclisi ötelemeyecek.
DEVA Partisi Hukuk ve Adalet Politikaları Başkanı Mustafa Yeneroğlu: Sayın Kılıçdaroğlu'nun açıklamasını izledim ve takdir ettim ve sosyal medyadan uzun bir yanıt yazdım. Biz DEVA Partisi'nin özgürlükte demokrat bir parti olarak konumlandırıyoruz. Helalleşme çok çok önemli bir başlık. Toplumumuzda özeleştiri kültürü çok zayıf. Helalleşme bir uzlaşma kültürünün kapısını aralamak anlamında bir Ana muhalefet partisi liderinden gelmesi çok önemli. Yaralı toplumsal kesimi ararsanız her yerde var. Eteği kısa diye ya da başörtülü diye acılar yaşayan bir çok insan var. Helalleşmenin önü açmak lazım. Biz insanların farklılıklarını kabul etmeliyiz. Bugün en önemli mesele cumhuriyetin demokrasiyle taçlandırılma meselesidir. Biz yeni bir pencere açalım. Hukukun üstünlüğünü hakim kılalım. Helalleşmek için detaya inmek gerekiyor. karşılıklı olarak acılarımız dinlemek gerekiyor. Madımak'ı Sivas'ı Diyarbakır'ı dinlemek gerekiyor. Bu acıların temelinde otoriter devlet anlayışı yatıyor. Bu sorunu iliklerimize kadar hissediyoruz.
Şimdiye kadar 58 madde üzerinde uzlaştık
Bundan sonraki süreçte 15-20 madde daha görüşeceğiz. Cumhurbaşkanının icra yetkisi olmayacak. Cumhurbaşkanı meclisten çıkan kanunları veto hakkına sahip olmayacak. Anayasa mahkemesine götürebilecek. Şimdiye kadar 58 madde üzerinde uzlaştık. Bundan sonraki süreçte 15-20 madde daha görüşeceğiz. Cumhurbaşkanının icra yetkisi olmayacak. Cumhurbaşkanı meclisten çıkan kanunları veto hakkına sahip olmayacak. Anayasa mahkemesine götürebilecek. Yürütmede güç başbakanda ve bakanlarda olacak. Eli kolu bağlı bir başbakan olmayacak ama buna karşı son derece hesap verebilir bir sistem olacak. Öte yandan meclisi güçlendiriyoruz. yasama ve denetleme yetkisi bugün sıfırlanmış durumda. Bizim getireceğimiz sistemde yasama ve denetleme mecliste olacak. Bakanlıkların bütçeleri ilgili komisyonlara gelecek. Orada para konuşulmayacak politikalar konuşulacak. Tayyip Bey Türki Cumhuriyetlerde olduğu gibi ailesiyle ülkeyi yönetmek istedi.
Gelecek Partisi Seçim ve Hukuk İşleri Başkanı Ayhan Sefer Üstün: Helalleşme çok önemli bir kavram kim kiminle helalleşecek dersek önce siyasi partiler birbiri ile helalleşmeli. İkincisi değişik toplum kesimleri birbiriyle helalleşmeli. Toplumda samimi bir helalleşmeye ihtiyacı var. Gücü adaletle yönetirseniz adalet hakim olur ancak AK Parti'ye devşirmeler hakim oldu. Biz siyasetçinin ahlaklı olması için yasa çıkarmak istedik. Birileri bu yasayı çıkartırsanız sokakta ilçe başkanı bulamazsınız dediler. Koalisyon kültürünü geliştirmek gerekir. Koalisyon uzlaşma kültürüdür. Bugün Türkiye'yi karanlık bir koalisyonla yönetiyorlar. Bir protokoleri yok. iki kişi bir araya geliyor fıs fıs konuşuyor ve karar veriyor. Bu nedenle koalisyon kültürü olacak. TRT bir partinin brozanı olamaz troller TRT'nin yönetim kurulu üyesi oluyor. RTÜK'ü yayıncılara ceza kesen bir kurum olmaktan çıkartacağız. Erdoğan'ı otoriterleştirmek için tuzak kurudular. MHP'nin fikirleri iktidarda. Tayyip bey de bunu tercih etti.