Ev hizmetlerinde çalıştırılanların sigortası ile ilgili hükümler 5510 Sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu’nun ek 9’uncu maddesinde düzenlenmektedir. Evde çocuk bakıcısı, hasta bakıcı, gündelikçi, bahçıvan veya konut kapıcısı olarak çalışmalar ev hizmetleri olarak kabul edilir. Bu şekilde ev hizmetlerinde bir veya birden fazla kişi tarafından çalıştırılan ve bir işveren yanındaki çalışma gün sayısı 10 ve daha fazla olanlar hakkında 4A’lı (SSK) çalışanlara ilişkin hükümler uygulanır. Çalıştırıldıkları günler için uzun vadeli sigorta kollarına tabi primler ödenir. Ayda on günden az çalıştırılanlar için ise sadece iş kazası ve meslek hastalığına karşı kısa vadeli sigorta primi ödenmesi yeterlidir.
Milliyet'te çalışma yaşamına ilişkin yazılar kaleme alan Cem Kılıç bugünkü köşesinde evde günlük olarak çalışmaya gelenlerin sigortalanmaması durumunda ortaya çıkacak sonuçlara ilişkin bilgiler paylaştı.
Sosyal Güvenlik Kurumu (SGK) 2014 yılında yaptığı düzenlemeyle ev hizmetlerinde çalışanların sosyal güvenliğinin sağlanması noktasında çok önemli bir adım atmıştı. Bu tarihten itibaren evlerinde ev hizmetlisi çalıştıran kişiler, çalıştırdıkları süreye göre prim ödeyerek ev hizmetlilerinin sosyal güvencesini sağlayabiliyorlar. Sigortalama yöntemi ve ödenecek primler ise kişilerin çalıştıkları süreye göre değişiyor.
Ev hizmetlisi çalıştıracak bir kişinin, çalıştıracağı ev hizmetlisini nasıl sigortalayacağı, bu kişiyi ayda kaç gün çalıştıracağına göre değişiyor. Ay içinde 10 gün ve üzerinde çalıştıranlar için Ek 9 formu ile işlem yapılması gerekirken, ay içerisinde 10 günün altında çalıştırılan kişiler için SMS veya E-devlet üzerinden kolayca işlem yapılabiliyor. Ayda 10 gün ve üzerinde ev hizmetlisi çalıştıracak kişiler Kolay İşverenlik kapsamında tescil yaptırarak kendi beyanlarını kendileri de yapabiliyorlar.
Ayda 4 gün ev hizmetlisi çalıştıran bir kişinin aylık prim tutarı sadece 35.76 TL. Ancak sigortasız gündelikçi çalıştırmanın tespiti halinde 4 asgari ücret idari para cezası var. Kamera kaydı delil oluyor.
10 günden azsa...
Evinde ev hizmetlisi çalıştıracak kişinin öncelikle bu kişiyi kaç gün çalıştıracağını tespit etmesi gerekiyor. Bu tespit sigortanın nasıl yapılması gerektiğini de belirliyor. Kişi haftanın her günü gelecek ve bir gün izin yapacaksa bu kişinin 30 gün üzerinden sigortalanması gerekecektir. Ancak haftada bir ya da iki haftada bir geliyorsa bu durumda 10 günden az çalışma söz konusu olduğu için yöntem ve prim farklı oluyor.
Kişinin haftanın 1 ya da 2 gününde gelip ayda toplam 8 ya da 4 gün iş görmesi söz konusu ise bu sürenin toplamı üzerinden bir değerlendirme yapılması gerekecektir. Örneğin her hafta pazartesi günü gelip ayda 4 gün çalışan bir kişi için ev sahibinin 4 gün üzerinden sigorta işlemi yapması gerekecektir. Ev hizmetlerinde ayda 10 günden az süre ile sigortalı çalıştıranlar “www.turkiye.gov.tr” uygulaması aracılığıyla SGK’ya müracaat edebilirler.
Evinde ayda 10 günden az süre ile ev hizmetlisi çalıştıranlar bu kişiler için çalıştırdıkları her bir gün için asgari ücretin günlük tutarının yüzde 2’si oranında iş kazası ve meslek hastalığı primi ödemek durumundalar. İş kazası ve meslek hastalığında Temmuz Aralık 2023 arasında bir gün için ödenecek tutar 8.94 TL. Dolayısıyla ayda 4 gün ev hizmetlisi çalıştıran bir kişinin aylık prim tutarı 35.76 TL olacaktır.
Ev hizmetlerinde ayda 10 günden az çalışanlar isterlerse primlerini tamamlayarak emekli olmaya hak kazanabilirler ve sağlık hizmetlerinden faydalanabilirler. Bu durumdaki kişiler ev hizmetlisi olarak çalıştıkları ayı takip eden ayın sonuna kadar aylık 4.359,71 TL ödeyerek 30 gün üzerinden emekliliklerine prim ekleyebilir ve sağlık hizmetlerinden faydalanabilirler.
Ya 10 günü aşıyorsa?
Ay içinde ev hizmetlisini 10 gün ve daha fazla çalıştıran kişilerin Ek 9 formuyla SGK’ya başvurması gerekiyor. Bu formda çalışacak kişinin bilgileri ve kaç gün çalıştırılacağı beyan ediliyor. Buna göre prim tahakkuku yapılıyor ve ev hizmetlisi çalıştıracak kişi banka kanalıyla tahakkuk eden primi ödeyebiliyor.
Ayda 10 gün ve daha fazla süreyle ev hizmetlisi çalıştıracak kişilerin düzenli olarak prim ödemeleri ve borçlarının bulunmaması kaydıyla asgari ücret üzerinden günlük 145,32 TL’den 10 gün için 1.453,23 TL prim ödemesi gerekiyor. Bu rakamlar prim borcunun düzenli ödenmesi halinde sağlanan 5 puan indirimle hesaplanan tutarlar. Prim borcunu düzenli ödeyenler bu indirimden yararlanabiliyorlar. Ev hizmetlisinin 6111 teşvikine uygun olması halinde ödenecek prim miktarı daha da düşüyor.
Sigortasızlığın cezası yüksek
Gündelikçiye sigorta yapılmaması, kayıt dışı istihdam anlamına geliyor. Hem idari para cezası hem de prim borcu doğurması söz konusu. Ayrıca cam silerken düşme ya da kaza yaşanması durumunda sorumluluk da ev sahibinde. Bu nedenle haftada bir gün gelen gündelikçiye bile sigorta yaptırılmalı. Sigortasız şekilde gündelikçi çalıştırmanın tespiti halinde 4 asgari ücret idari para cezası var. 53 bin TL’yi aşan ceza yalnızca 1 aylık sigortasız çalıştırmanın cezası. Bu nedenle sigortayı atlamamak önemli. Tespit genellikle şikâyet üzerine oluyor. Sitelerde giriş çıkış ve kamera kayıtları gündelikçi çalıştırmaya delil oluşturuyor.