ABD ve NATO kuvvetlerinin Afganistan'dan çekilmesiyle beraber bölgedeki çatışmalar kuvvetlendi. Afganistan'da güvenliğinden endişe duyan vatandaşlar ise kendileri için en güvenli alan olarak gördükleri ülke olan Türkiye'ye göçmeye başladı.
Fakat bu göç yeni değil. Başta Taliban olmak üzere ülkedeki birçok silahlı örgütün yarattığı şiddet ortamı, yıllardır Afganistanlı vatandaşları ülke dışına itiyor.
halktv.com.tr, son günlerde tekrardan gündeme gelen ''Afgan mülteci krizi''nin sıfır noktasında yaşananları yerel kaynaklardan dinlerken Türkiye sınırına girmek için kullanılan rotaların yıllar içindeki değişimini doğruladı.
Kaçak geçişin ana noktaları: Çaldıran ve Özalp
Van'ın doğusunda kalan Çaldıran ve Özalp ilçeleri, kaçak geçişin ana noktalarını oluşturuyor. halktv.com.tr, açık ve yerel kaynaklar üzerinden yaptığı araştırmada, en az sekiz köyden günlük geçişlerin olduğunu öğrendi.
Sınıra kuşbakışı iki buçuk kilometre uzaklıkta bulunan Yukarıtulgalı köyü, son verilere göre en yoğun geçişin olduğu köy. Yerel kaynaklar, günlük Afgan göçmen geçişinin 300 ile 700 arasında değiştiğini söylerken köyde 2. Hudut Tabur Komutanlığı'nın 5. Bölüğü de bulunuyor.
Baydoğan köyünde ise bazı köylülerin, Afgan göçmenlerden para alarak günlük olarak 'konuk evi' verdiğini anlatan kaynaklar, günlük 500 Afgan göçmenin kendi köylerinden ülkeye girdiğini söylüyor.
Son günlerde Afgan göçmenlerin gündeme gelmesiyle beraber sınırdaki güvenliğin bir nebze de olsa arttığını belirten yerel kaynaklar, geçişlerin bir miktar azaldığını söylüyor.
Değişen rotalar
halktv.com.tr, olarak Afganistanlı göçmenlerin İstanbul'da yoğun yaşadığı bölgelerden olan Kumkapı'da bir süredir zaman geçiriyoruz. Bu bölgede yaşayan ve çalışan Afganistanlılarla yaptığımız sohbetlerde, Türkiye'ye yakın ve önceki tarihlerde gelen Afganistanlıların söylediği rota birbirine uymuyordu.
İran sınırında yaşayan kaynaklarla yaptığımız görüşmelerde, Afganistanlı mültecilerin farklı tarihlerde farklı bölgelerden giriş yaptığını öğrendik.
Örnek vermek gerekirse Kumkapı'da çalışan ve güvenlik nedeniyle ismini vermek istemeyen bir Afganistanlı, yaklaşık bir buçuk yıl önce Ağrı'dan Türkiye'ye giriş yapmış. Bölgedeki Gürbulak ve Bölücek köylerindeki kaynaklar da bu tarihleri doğrularken sınıra yapılan duvarın geçişleri engellediğini söylüyor.
Sonrasında rota Van'ın güneyinde bulunan Başkale çevresine dönüyor. Yerel halk, 6-8 aydır kaçak geçişlerin durulduğunu belirtiyor fakat bazen küçük grupların Türkiye'ye girdiğine dikkat çekiyor.
Kumkapı'daki Afganistanlılar'ın ve Van'da sınır köylerinde yaşayan vatandaşların bizlerle paylaştığı videolar da geçişlerdeki yoğunluğu ve bölgeleri doğruluyor.
Gazeteci Ruşen Takva'nın Van sınırındaki gözlemleri, yerel halkın aktardıkları ve halktv.com.tr'nin ulaştığı görüntüler geçişin yaşandığı bölgeleri doğruluyor.
İçişleri yalanladı France 24 doğruladı
Öte yandan Ruşen Takva'nın geçtiğimiz günlerde yayınladığı ve yüzlerce Afganistanlı göçmenin Türkiye sınırına yürüdüğü görüntüleri İçişleri Bakanlığı Sözcüsü İsmail Çataklı'dan yalanlamıştı. France 24, görüntüleri açık kaynaklardan doğruladı.
Söz konusu videoların bir kısmının İran içlerinden, bir kısmının İran-Afganistan sınırından, bir kısmının da Afganistan-Tacikistan sınırından olduğuna söyleyen Çataklı'nın açıklamalarına rağmen France 24, Ruşen Takva'yı doğruladı ve videonun İran'dan çekildiğini, mültecilerin Türkiye'ye dört kilometre uzaklıkta olduğunu doğruladı.
Günlerce süren yürüyüş
Türkiye'ye geçen Afganistanlılar, bin dolar karşılığında Türkiye'ye yola çıkıyor. Yol boyunca çeşitli zorluklarla karşılaşan göçmenler, göç yolunda ölen insanları gördüklerini ve bu cesetleri kimsenin kaldırmadığını söylüyor.
İran'dan Türkiye'ye girerken kaçakçıların ''Feneri takip edin'' uyarısıyla hareket eden göçmenlerin rotası Diyarbakır ve Bitlis oluyor. Türkiye'ye girdikten sonra kalabalık gruplar yerine küçük gruplarla hareket eden Afganistanlılar, bazen kaçakçılar tarafından dolandırılabiliyor.
17 ile 40 gün boyunca yürüdüklerini söyleyen göçmenler, Türkiye'ye gece saatlerinde giriş yapıyor.
Neden Türkiye'yi tercih ediyorlar?
Yine Kumkapı'daki göçmelerle yaptığımız konuşmalarda ''Neden Türkiye?'' diye sorduğumuzda aldığımız yanıtın yıllar içinde değiştiğini öğrendik.
Türkiye'ye yedi yıl önce gelen ve burada iş kuran bir Afganistanlı, kendisinin Türkiye'yi seçmesinin nedenini ''Rahat yaşamak, savaştan, korkudan uzakta bir hayat kurmak istiyordum'' diye anlatıyor. Afganistan'daki ekonominin kötü olduğuna değinen vatandaş, Türkiye'nin ekonomisinin o dönem için kendilerine cazip geldiğini söylüyor.
Fakat Türkiye'ye yeni gelen Afganlar için durum aynı değil. Çünkü artık kolay iş bulunmadığından yakınıyorlar. Kumkapı'da lokantalarda ya da kargolarda çalıştıklarını söylerken artık hayallerinin Avrupa'ya geçmek olduğunu söylüyorlar.
Yani Türkiye'deki ekonomik krizden önce gelip, Türkiye'de düzenli bir hayat kuran göçmenler, buradaki yaşantılarını bir şekilde oturturken yeni gelenler Türkiye'ye Avrupa için bir köprü olarak görüyor.
Çoğu iki üç ay çalışıp, biriktirdikleri parayla Edirne üzerinden yine kaçak yollarla Avrupa'ya geçmeye çalışıyor.
Öte yandan Türkiye'nin göçmenler için güvenli bir ülke olduğu biliniyor. AB'yle yapılan protokoller çerçevesinde milyonlarca göçmene ev sahipliği yapan Türkiye, Afganistan'daki çatışmaların artması durumunda daha fazla göçmene kucak açmak zorunda kalabilir.
Kumkapı'da Afganistanlılar'a operasyon
Kumkapı esnafı, son dönemde kolluk kuvvetlerinin Afganistanlılar'ı 'topladığını' söylüyor. Nedeni bilinmeyen bu uygulama, Kumkapı gibi kozmopolit bir bölgedeki diğer vatandaşlara bu kadar sıkı yapılmıyor. Konuştuğumuz Afganlar ise bu operasyonların nedenini ''Korkutmak ve akrabaların gelmesini engellemek'' olarak açıklıyor.
Kapak: Ruşen Takva