Çeyrek asrı aşkın süredir özelleştirme gündeminde olan Türkiye Şeker Fabrikaları A.Ş.'nin mali dengesi, taşınmaz satışlarına rağmen sürdürülemez bir noktaya evrildi. Sayıştay raporlarına da yansıyan ve "geri dönülemez borç çıkmazı" olarak nitelendirilen süreç, kurumun zararlarının her yıl katlanarak artmasına neden oldu.
24 YILLIK ÖZELLEŞTİRME SERÜVENİ VE VARLIK SATIŞI
BirGün'den Mustafa Bildircin'in haberine göre kurumun mali yapısındaki değişimin temeli, Özelleştirme Yüksek Kurulu’nun 20 Aralık 2000 tarihli kararına dayanıyor. Bu tarih itibarıyla özelleştirme kapsamına alınan Türkşeker, 2007 yılında tüm kamu hisselerinin programa dâhil edilmesiyle Özelleştirme İdaresi Başkanlığı’na bağlandı.
Yıllar içinde özelleştirme işlemleri defalarca ertelenirken, sürecin tamamlanması için son tarih 31 Aralık 2023 olarak belirlenmişti. Bu süre zarfında kurumun en değerli varlıkları arasında gösterilen araziler ve kâr eden fabrikalar, ağırlıklı olarak "pazarlık usulü" yöntemiyle elden çıkarıldı. Ancak varlık satışları, kurumun mali yapısını düzeltmek bir yana, bilançodaki deliği daha da büyüttü.
SADECE MALİ DEĞİL HALK SAĞLIĞI SORUNU
Şeker fabrikalarının özelleştirilmesi süreci, sadece ekonomik bir kayıp olarak kalmadı; aynı zamanda halk sağlığını ilgilendiren sonuçlar da doğurdu. Üretimdeki dengelerin değişmesiyle birlikte, piyasada Nişasta Bazlı Şeker (NBŞ) kullanımının artması, uzmanlar tarafından telafisi güç sağlık sorunlarına kapı aralayan bir gelişme olarak değerlendiriliyor.
KÂR YILI İSTİSNA OLDU ZARAR RUTİNE BİNDİ
Hazine ve Maliye Bakanlığı’nın Kamu İşletmeleri Raporları, Türkşeker’in mali çöküşünü yıllara sari olarak gözler önüne serdi. Şirketin mali seyri şu şekilde gerçekleşti:
- 2019 yılı: 968 milyon 600 bin TL zarar
- 2020 yılı: 969 milyon 800 bin TL zarar
- 2021 yılı: 2 milyar 143 milyon 200 bin TL zarar
- 2022 yılı: 1 milyar 168 milyon TL kâr
Ancak 2022 yılındaki bu kâr tablosu kalıcı olmadı. Varlık satışlarına rağmen nakit akışını yönetmekte zorlanan kurum, 2023 yılında yeniden ve daha sert bir düşüşle 3 milyar 340 milyon TL zarar açıkladı.
2024'TE ASTRONOMİK ARTIŞ: YÜZDE 250 KAYIP
Türkşeker için en karanlık tablo ise 2024 yılı verileriyle ortaya çıktı. 2023 yılındaki 3,3 milyar TL’lik zarar, sadece bir yıl içinde astronomik bir artış gösterdi. 2024 yılı dönem zararı, bir önceki yıla göre yüzde 249,8 oranında artarak 11 milyar 681 milyon TL seviyesine ulaştı.
Mali disiplinden uzaklaşan ve borç yükü altında ezilen kurumun bu tablosu, Sayıştay denetçilerinin "geri dönülemez hal" tespitini doğrular nitelikte. Özelleştirme politikalarının bir sonucu olarak varlıklarını kaybeden Türkşeker, bugün gelinen noktada 10 milyar TL barajını aşan zararıyla kamu maliyesi üzerinde ciddi bir yük oluşturuyor.