Avrupa Komisyonu ve ilaç tekellerinin temsilcilerinin içinde yer aldığı Yenilikçi İlaçlar Girişimi’nde (Innovative Medicines Initiative - IMI) 3 yıl önce getirilen koronavirüs gibi patojenlere karşı hızlı aşı geliştirme teklifini ilaç tekellerinin reddettiği ortaya çıktı.
Guardian gazetesinin haberine göre, büyük ilaç şirketleri Avrupa Birliği’nin 2017 yılında herhangi bir salgın çıkmadan koronavirüs benzeri patojenler için süratle aşı geliştirilmesi için çalışma konusundaki önerisini reddetti.
Kamu-özel ortaklığında “Avrupa'da ileri teknoloji araştırmalarına destek” için oluşturulan IMI’nin Yönetim Kurulu, Avrupa Komisyonu yetkilileri ile Avrupa İlaç Sanayileri Federasyonu (EFPIA) temsilcilerinden oluşuyor. Avrupa İlaç Sanayicileri Federasyonu’nda GlaxoSmithKline, Novartis, Pfizer, Lilly, Johnson & Johnson gibi ilaç şirketleri yer alıyor.
2017 yılında önerinin Avrupa Komisyonu yetkilileri tarafından getirildiği ancak ilaç şirketlerinin öneriye sıcak bakmadıkları ve bu nedenle önerinin reddedildiği belirtildi.
Komisyon teklifinin gerekçesinde “öncelikli patojenlere karşı aşıların geliştirilmesini ve onaylanmasını bir salgın çıkmadan önce kolaylaştırmak” olarak sunmuştu.
Öncelik piyasa olunca
Sözkonusu teklifin reddedilmesi IMI’nin de kararlarını inceleyen Brüksel merkezli Avrupa Şirket Gözlemevi’nin (COE) raporuyla ortaya çıktı. Raporda IMI’nin yenilikçi ilaçların geliştirilmesi konusunda piyasanın başarısızlıklarını telafi etmek yerine daha çok her zamanki piyasa öncelikleriyle hareket ettiği belirtildi.
Raporda, o dönemde IMI’nin internet sitesinde yayımlanan ancak daha sonra kaldırılan bir yoruma da yer verildi. Sözkonusu yorumda şirketlerin böyle bir çalışmayı tek tek yaptıklarında zaten kendi başlarına yapmaları gereken işi tek bir kez yapacakları için muazzam miktarda tasarruf edecekleri dile getiriliyor.
COE raporunda, IMI'nin araştırma gündeminde ilaç devlerinin sözünün geçmesinin sanayi önceliklerinin hakim olmasına, dolayısıyla -koronavirüs dahil- yoksullukla bağlantılı ve ihmal edilen hastalıkların görmezden gelinmesine yol açtığı belirtildi.
Covid-19 salgını nedeniyle dünyada yaşamını yitirenlerin sayısı 350 bine yaklaşırken klinik deney aşamasında yalnızca 8 aşı çalışması olduğu biliniyor.
Aşı ve ilaç geliştirme çalışmalarının ilaç sermayesinin tercihine bırakılması ise tüm dünyayı salgınlarda çaresizlikle karşı karşıya bırakıyor. Salgına hazırlıksız yakalanan dünyada ilaç tekellerinin bulaşıcı hastalıklar için ilaç geliştirmek yerine daha kârlı olan kronik hastalıklara karşı ilaç geliştirmeye odaklanması son dönemde daha fazla eleştiriliyor.
2017'de sunulan “biyo-hazırlıklılık” önerisi kabul görmüş olsaydı, şimdi küresel yarışa dönüşen koronavirüs aşısı geliştirme çalışmaları için bilgisayar simülasyonları ve hayvan testleri modellerinin gelişmiş analizlerinin hazır olacağı ve aşı onaylama sürecinin çok daha rahat bir biçimde işleyeceği belirtiliyor.
IMI yönetim kurulunun Aralık 2018 toplantısında bu önerinin yanısıra her ikisi de koronavirüs kaynaklı Mers ve Sars gibi hastalıklara karşı kurulan Salgın Hazırlıklılığı Yenilikleri Koalisyonu'na fon aktarılması projelerinin de reddedildiği ortaya çıktı.