HAZAR DOST
Uyuşturucu kullanımı, uluslararası alanda olduğu gibi Türkiye'de de pek çok açıdan sorun yaratan bir etken. Dünya çapında 500 milyardan dolardan fazla olduğu düşünülen uyuşturucu ticareti, her yıl binlerce kişinin ölümüne neden oluyor. Son yıllarda Türkiye'de özellikle sınırda yapılan operasyonlar sonucunda başta kokain olmak üzere çeşitli uyuşturucuların ele geçirilmesi, Türkiye'de uyuşturucu piyasasına ağır darbe vursa da, kullanımı resmi rakamlara göre artıyor. Uzmanlara göre, madde bağımlılığının birincil unsuru, öncelikle korku, sıkıntı, üzüntü, yalnızlık gibi duyguların ve yaşamda karşılaştığı zorlukların üstesinden gelememeyken, hukukçular yasaların uyuşturucuya karşı mücadelede yetersiz kaldığını belirtiyor.
İçişleri Bakanlığı’nın verilerine göre, uyuşturucu madde kullanıma bağlı vefat sayılarında, 2005’ten 2017 yılına kadar artış sürerken, 2018’ten sonra sayılar azalmaya başlanıyor. Vefat sayıları, 2018’te bir önceki yıla göre yüzde 30 azalırken, azalma 2020’ye kadar sürüyor. Geçtiğimiz yıl uyuşturucudan kaynaklı 275 kişinin vefat ettiği belirlenirken, sorumlu kurumlar, bu sayının 2021 yılında da düşmesini bekliyor.
Veriler, ölüme neden olan eroin, kokain ve bonzai gibi pazarlar daraldığını ama esrar gibi daha düşük bütçeli uyuşturucu maddelere olan pazarın ve kullanımının yaygınlaştığını gösteriyor.
Türkiye’deki vefat sayılarında her ne kadar düşüş olsa da Avrupa Birliği’nin hazırladığı rapora göre Türkiye açısından çarpıcı başka bir gerçek mevcut. 2012-2018 yılları arasında kaydedilen vefat sayılarının yaş grafiklerinde, 30 yaş altında en fazla can kaybı yaşanan ülke Türkiye.
Fakat veriler, vefat sayılarındaki azalışın nedeninin madde kullanımının azalması olduğu gerçeğini göstermiyor. İçişleri Bakanlığı’nın verilerine göre, Türkiye’de uyuşturucu nedeniyle meydana gelen olay sayısında, düzenli bir artış söz konusu.
Veriler sadece Türkiye’yle de sınırlı değil. Avrupa’daki diğer ülkelerde de özellikle başta eroin ve kokain olmak üzere uyuşturucu maddelere olan ilgi artıyor. Kullanım yaşı ise her geçen yıl düşüyor.
İstanbul’da en çok kokain nerede tüketiliyor?
İstanbul Üniversitesi Cerrahpaşa Adli Bilimler Enstitüsü’nün atık sular üzerinden yaptıkları araştırma, İstanbul’da 2020 yılının belirli dönemlerinde hangi uyuşturucunun hangi bölgede yoğun kullanıldığını gösteriyor. Bu araştırmaya göre, Esenyurt, Başakşehir ve Avcılar’ı içine alan bölge, kokain kullanımının en yoğun olduğu bölge olarak belirlenirken, esrar ve ampetaminin en fazla tüketildiği bölge ise Büyükçekmece olarak saptandı.
Uyuşturucuyu sadece zenginler mi kullanıyor?
Kürşat Ayvatoğlu’nun kokain içerken yayınlanan görüntülerinin ardından sosyal medyada tartışma konusu olan diğer bir konu ise kokain, eroin gibi pahalı uyuşturucu maddeleri sadece zenginlerin tükettiğiydi. Kokainin gram fiyatına dair açık kaynaklı veriler oldukça az olsada, Türkiye’de gramının en az 500 Türk Lirası, İngiltere’de 40 Sterlin, Avrupa’daki araştırmalarda ise gramının 77 Euro olduğu biliniyor.
Bir önceki araştırmadaya konu olan, kokain kullanımın en yoğun olduğu bölgelerdeki ilçelerin sosyo ekonomik durumuna baktığımızda ise kokaini sadece zenginlerin kullanmadığı fikri güçleniyor. İstanbul Büyükşehir Belediyesi’nin hazırladığı verilere göre, İstanbul’daki ilçelerin sosyo ekonomik duruma göre puanlandırılması sonucu ilçelere puanlar verildi. İstanbul ortalaması yüz üzerinden 41,49 iken, en çok kokainin kullanıldığı ilçeler olan Başakşehir’in puanı 38,75; Arnavutköy 16,77; Avcılar ise ortalamanın biraz üstünde kalarak 43,75 olarak derecelendirildi.
Türkiye’de yaşayan vatandaşların gelir durumu ve kokainin tercih edilme oranı göz önünde bulundurulduğuna, kullanım oranının oldukça düşük olduğu anlaşılıyor. Bu veriyi, Emniyet Genel Müdürlüğü’nün kullanım istatistikleri de destekliyor. Fakat uyuşturucu madde ticareti yapan kişilerin, gelir durumlarının uygunluğuna göre madde sattığı da atlanmaması gereken başka bir detay.
Uyuşturucuya 15-24 yaş arasında başlayanların oranı yüzde 71
Tüm bu verilerle birlikte Narkotik Dairesi Başkanlığı’nın ilk defa yayınladığı Analiz Raporu’na göre ise uyuşturucu kullanan kişilerin yüzde 54’ü çalışırken, yüzde 30,9’u herhangi bir işte çalışmıyor. Yine aynı rapordaki verilere göre ise uyuşturucu madde kullanmaya başlama yaşı olarak 15-24 yaş arası oldukça ciddi bir orana sahip. Uyuşturucu kullanıcılarının yüzde 71,2’si, bu yaş arasında uyuşturucuya başladığını belirtirken, yüzde 79,9’u 34 yaşının altında.
Yasalar madde kullanımının önüne geçebiliyor mu?
Emniyet Genel Müdürlüğü’nün verilerine göre 2019 yılında toplam 148 bin 821 uyuşturucu madde konulu olay meydana geldi. Suç türlerine ayrıldığı zaman ise 115 bin 823 olay, kullanma amaçlı uyuşturucu madde satın almak olarak belirlendi. Avukat Baran Kaya, uyuşturucu kullanan kişilere, denetimli serbestlik uygulamasının uygulandığını belirterek, ‘’Savcıların özel bir yetkisi var. Uyuşturucu kullanan kişi hakkında dava açılmadan, kişiye bir yıllık denetimli serbestlik uygulanıyor, eğer bir yıl içerisinde aynı suçu işlemezse ceza almıyor’’ diye konuştu.
Kaya, dağıtım, övme ve sağlayıcılık gibi konulara verilen cezaların çok ağır olduğuna da dikkat çekerek, ‘‘Yüksek ceza bir suçun işlenmesini engellemiyor’’ diye konuştu. Kaya, uyuşturucuya karşı yapılan operasyonların çok büyük boyutlara ulaşmadığını söylerken, yapılan operasyonların çoğunlukla birinci satıcıyla sınır kaldığını belirtti.
Yasaların, uyuşturucu kullanımını azaltmada etkili olabilmesi için de sorularımızı yanıtlayan Kaya, ‘‘Ne kadar fazla ceza verilirse o kadar engellenir mantığından kurtulmamız gerekiyor. Yapılması gereken, satıcının bu işi yaparken olan motivasyonunu yok etmek. Çok karlı bir alan, bu yüzden risk alıyorlar. Bu nedenle bunun sektör haline gelmesinin önüne geçilmeli’’ dedi.
Kürşat Ayvatoğlu’na verilen ceza yeterli miydi?
AKP Genel Merkezi’nde büro elemanı olarak çalışan Kürşat Ayvatoğlu’na verilen cezanın da yerinde olduğunu düşünen Kaya, ‘‘Kullanıcılığın cezası zaten yok, adli tedbir uygulanıyor. Sonradan gözaltına alınan kişiler de o videoda yanında olan kişiler. Onlar ‘Bize uyuşturucuyu Kürşat getiriyordu’ diye ifade veriyor. İfade delil için yeterlidir fakat Ayvatoğlu da, bu kişilerin kendisine şantaj yaptığına dair suç duyurusunda bulunmuş. Ayvatoğlu, şikayetinde maddi bir husumet var diyor ve bu icra dosyalarında kanıtlanıyor. Bu nedenle kişilerin verdiği ifade, gerçeği çarpıtabileceği için kanıt olarak kullanılamaz’’ diye konuştu.
Bağımlılığın temel nedenleri
Narkotik Şube Müdürlüğü'nün uyuşturucu nedeniyle işlem yaptığı 15 bin kişiye yaptığı anketin 2019 verilerine göre uyuşturucu başlamadaki ilk neden yüzde 35,3 ile merak olurken, ikinci neden yüzde 18,5 ile arkadaş ısrarı olarak belirlendi. Verilerde dikkat çeken detay ise kişilerin uyuşturucuya devam etme nedenleri. Kişilerin, yüzde 40'ı, bir soruna karşı rahatlamak, sorunlarını unutmak için uyuşturucu içtiğini belirtirken, yüzde 28'i duygu durumunu yükseltmek için madde kullandığını söyledi.