Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK), 2024 yılına ait Hanehalkı Bütçe Araştırması sonuçlarını yayımladı. Veriler, Türkiye’de hanelerin harcama kalemlerinde konut ve kira giderlerinin yüzde 26 ile ilk sırada yer aldığını ortaya koydu. Artan yaşam maliyetleri, barınma harcamalarının hane bütçesinde ne denli belirleyici olduğunu bir kez daha gözler önüne serdi.
İLK ÜÇTE HANGİLERİ VAR?
TÜİK verilerine göre 2024'te hanelerin harcama kalemleride ilk üç sırada şunlar yer aldı:
Konut ve kira: %26,0
Ulaştırma: %21,6
Gıda ve alkolsüz içecekler: %18,1
Bu durum, özellikle büyük şehirlerde artan kira fiyatlarının ve yüksek akaryakıt maliyetlerinin hane ekonomisi üzerindeki baskısını yansıtıyor.
EĞİTİM VE KÜLTÜR GERİDE KALDI
Toplam tüketim harcamaları içinde en düşük paya sahip kalemler ise şu şekilde:
Sigorta ve finansal hizmetler: %0,7
Eğitim: %1,6
Eğlence, kültür ve spor: %2,3
Ekonomik belirsizlik ve alım gücünün düşmesi, hanelerin zorunlu olmayan harcamaları kısmak zorunda kaldığını gösteriyor.
DÜŞÜK GELİRLİLER DE PARAYI KİRAYA YATIRIYOR
Gelir gruplarına göre harcama dağılımı çarpıcı farklara işaret ediyor:
En düşük gelir grubunda (ilk yüzde 20’lik dilim) konut ve kira harcaması %33,2, gıda harcaması %30,4.
En yüksek gelir grubunda (beşinci yüzde 20’lik dilim) ise ulaştırma %26,6, konut ve kira %22,1, gıda %12,8 pay aldı.
Bu tablo, düşük gelirli hanelerin büyük bölümünü barınma ve temel gıdaya ayırdığını, diğer harcama kalemleri için yeterli bütçe ayıramadığını gösteriyor.
GELİR KAYNAĞI HARCAMA ALIŞKANLIĞINI DEĞİŞTİRİYOR
Temel gelir kaynağına göre harcama alışkanlıklarında da farklar dikkat çekiyor:
Ücretli çalışanlar: Konut ve kiraya %24,0, ulaştırmaya %23,0
Müteşebbis geliri olanlar: Ulaştırmaya %26,4, konut ve kiraya %21,6
Müteşebbis geliriyle geçinen hanelerin ulaşıma daha fazla bütçe ayırdığı görülüyor.
TEK KİŞİNİN KİRA YÜKÜ AĞIR
Hanehalkı büyüklüğüne göre harcama dağılımında:
Tek kişilik haneler: Konut ve kiraya %35,2
6 ve üzeri kişilik haneler: Gıdaya %24,7, konut ve kiraya %22,4
Küçük hanelerde barınma maliyeti daha baskınken, kalabalık hanelerde gıda harcamaları öne çıkıyor.
TÜİK verilerine göre, gelir seviyesi arttıkça gıda israfı da artıyor. Hanelerin en çok israf ettiği gıda ürünleri:
Taze meyve ve sebze – %40,1
Ekmek – %32,0
Süt ve süt ürünleri – %14,3
Uzmanlar, gıda israfının hem ekonomik hem çevresel etkileri açısından önemli bir sorun olduğuna dikkat çekiyor.
TÜİK'in 2024 Hanehalkı Bütçe Araştırması sonuçları, Türkiye'deki hanelerin bütçelerini büyük oranda barınma, ulaşım ve gıda gibi temel ihtiyaçlara ayırmak zorunda kaldığını ortaya koyuyor. Eğitim, kültür ve eğlence gibi alanlar ise bütçe daraldıkça ilk gözden çıkarılan kalemler oluyor.