Merkez Bankası’nın devreye aldığı uygulama talimatı ile ihracatçı döviz gelirinin dolar, euro ve sterlin cinsi olanlar ihracat bedelinin yüzde 25’i düzenlendiği tarihteki işlem kuru üzerinden MB’ye satılacak.
"1980’li yıllardaki kısıtlı kambiyo rejimine geri dönülüyor…" diyen Başkent Üniversitesi Uluslararası Finans ve Bankacılık Bölümü Başkanı Prof. Dr. Şenol Babuşçu bu uygulama için "Merkez rezervlerini desteklemeye çalışıyor" yorumu yaptı.
halktv.com.tr'ye konuşan Prof. Dr. Şenol Babuşçu "MB ihracat genelgesine göre dolar, avro ve sterlin İBKB veya DAB’a bağlanan ihracat bedeli dövizler olarak belirlendiğini" ifade etti. "Uygulamada bankalar nezdinde Merkez Bankası adına dolar, avro ve sterlin hesapları açılacak ve MB’nin bu talimatı kapsamında satın aldığı dövizler saat 17.00’ye kadar TCMB’ye bildirilerek toplu bir şekilde söz konusu hesaplara aktarılacak" dedi.
'Merkez zayıflayan döviz rezervlerini desteklemek istiyor'
"1980'lerde olduğu gibi bir sermaye kontrolüne gidildiği" uyarısı yapan Babuşçu söz konusu kararla "ihracatçı serbestçe kazandığı dövizi nerede satacağına kendisi karar veremiyor. Devlet zorla elinden alıyor. Merkez Bankası'nın kendi belirlediği kurdan ihracatçının dövizini alması serbest piyasa ekonomisinde ya da serbest kambiyo rejiminde rastlanan bir durum değil. Devlet ihracatçıyı kısıtlamış oluyor. Merkezin bu kararı almasının sebebi zayıflayan döviz rezervlerini desteklemek istemesidir" dedi.
"Bunu uygulamanın ilerleyen süreçlerde para transferlerinin de denetlenmesini getirecektir" diyen Babuşçu sözlerini şöyle sürdürdü:
" Yurtdışından Türkiye'ye ve ya Türkiye'den yurt dışına yapılan transferlerde denetim olacaktır. Serbest piyasa ekonomisi kurallarının işlediği ekonomilerde bu tür kısıtlamalar rahatsız edicidir. İnsanları başka yerlere itebilir. Şu an ihracatçının elde ettiği dövizin yüzde 25'ini Merkez Bankası'na ve ya onun belirlediği kurdan diğer bankalara bozdurması sakıncalı bir durum. Bu kararlar artarak devam ederse ciddi sıkıntılar yaratır. İhracatçı açısından kazandığı dövizin 4'te 1'ini vermesinin şöyle bir sakıncası var. Girdilerin tamamı ithal ise satışlarla elde ettiği dövizin bir kısmını bozdurmuş olacak. Bu durumda döviz kuru artarsa ihracatçının zarar etmesi söz konusu olacaktır. Döviz bozdurulurken fiyatı Merkez Bankası'nın belirlemesi de ayrı bir sorun. Kurun çok altında alım yapmanın söz konusu olacağını sanmıyorum. Fakat dolar kuru 13 lira iken 12.99'dan alması söz konusu olabilir. Bu da büyük meblağlar için ciddi sıkıntı. Burada asıl mesele şu diyelim ki 10 milyon dolarlık ihracat yapan bir firma 2.5 milyon dolarını Merkez Bankası'na bozduracak. Tüm girdileri ithal olan ihracatçının dövize ihtiyacı vardır. Elindeki dövizi bozduran ihracatçının kur artınca zararını kim ve nasıl karşılayacak? Firmalar burada zarar eder"
"Durumun bir zikzak olduğunu belirten" Banbuşçu "Hükümet bir taraftan böyle bir karar alıyor. Diğer taraftan da ihracatı arttırmak için çalıştığını söylüyor. Bu yapılan çelişkili bir durumdur" diyerek uygulamanın ilerde büyük sıkıntılar doğuracağını ifade etti.
Halk TV programcısı ekonomist Mustafa Sönmez ise sosyal medya paylaşımında Merkez Bankası'nın bu kararının ihracatçıyı vergi cennetlerine yöneltebileceğini uyarısını yaptı. Sönmez paylaşımında şu ifadeleri kullandı:
"Yine akla ziyan işlere kalkışmışlar. İhracatçının%25 dövizini zapturapt altına almaya kalkmak!
Vergi cennetleri ne güne duruyor. 10 a satar 5 gösteririm, getirmem o dövizi. Piyasa fiyatına satacağım avroyu, TCMB kuruyla devredeceğim öyle mi?
İthalat için?
Piyasadan alacağım:))"
Tera Yatırım Başekonomisti Enver Erkan'da uygulama ile ilgili şunları söyledi:
“TCMB tarafından yayınlanan uygulama tebliğine göre; Merkez bankası ihracatçılar ödemeleri dolar, avro veya pound olarak aldığı sürece mal ihracatından elde edilen tüm gelirin yüzde 25’ini satın alacaktır. Bu kapsamda, ihracatçıların elde ettikleri gelirlerin bir kısmının lira cinsinden tutulması ve Merkez Bankası rezervlerinin desteklenmesi amaçlanmaktadır”
Erkan, “Genelge kapsamındaki temel amacı TCMB rezervlerini ihracatçıların döviz gelirleri üzerinden takviye etmek ve ihracatçıların döviz girdilerini liraya çevirmelerini sağlamak olarak anlıyoruz” dedi.