Varlık fonları, birçok ülkenin sahip oldukları doğal zenginliklerden elde edilen gelir fazlasını değerlendirmek ve gelecek kuşaklara aktarmak için kurduğu oluşumlar olarak dikkat çekiyor. 2016 yılında kurulan Türkiye Varlık Fonu'nun (TVF) ise yaptığı borçlanmaların merkezi bütçede görülmemesi nedeniyle ülkemize ne kazandırdığı ya da kaybettirdiği bilinmezliğini koruyor. TVF'nin en son faaliyet raporunun 2020’ye ait olması akıllardaki soru işaretlerini artırırken, 2021 yılı denetim raporunun TBMM’ye gelişinin ekim ayına ertelenmesinin nedeni de anlaşılamıyor.
TVF'nin içinde neler yok ki... Kamu bankaları, sigorta şirketleri, Borsa İstanbul’un yüzde 80 payı, PTT, Türk Havayolları, BOTAŞ, Türkiye Petrolleri, Turkcell, Eti Maden, gayrimenkuller… Liste uzayıp gidiyor. Fon’un 4 yıl sonra, 2026’da işletme süresi biterek devlete iade edilecek olan Türk Telekom’un yüzde 55 hissesinin 1 milyar 650 milyon dolar kredi kullanarak bankalardan devralınması gibi kurtarma operasyonlarında kullanılmasını da unutmamak lazım.
Öncelikli 7 sektöründen 27 şirket, 2 lisans ve çeşitli taşınmazlar bulunan TVF'nin varlıklarının değeri en son 2020’de açıklanan faaliyet raporuna göre 2 trilyon 169 milyar lira (yaklaşık 126 milyar dolar), net kârı da 10 milyar 348 milyon lira. Ancak portföyünde genellikle zarar eden şirketler bulunduğu için açıkladığı kâr rakamı inandırıcı bulunmuyor. Fon, bu haliyle dünyanın en büyük 10 fonu arasına giremese de, en son 2020 rakamları açıklandığı için 12’nci sırada olduğu tahmin ediliyor.
Norveç Varlık Fonu’nun yıllık kârı bizim fondan fazla
Dünyanın en büyük varlık fonu olan Norveç Varlık Fonu ise hem varlıkları hem de dünya çapındaki yatırımlardan elde ettiği muazzam kârla dudak uçuklatıyor. ABD borsasındaki yatırımları sayesinde geçen yıl elde ettiği kâr bile TVF’nin toplam varlıklarının değerini geçmiş durumda. Geçen yıl 180 milyar dolar kâr elde eden fon, yaklaşık yüzde 14.5'e varan bu getiri ile toplam 12.3 trilyon Norveç Kronu (yaklaşık 1.34 trilyon dolar) değere ulaştı. Bu kazanç 1990 yılında kurulan fonun tarihinde yıllık yüzde olarak en büyük dördüncü, mutlak verilere göre ise en iyi ikinci getiri oldu.
Düyûn-ı Umûmiye’nin Saray tarafından diriltilmiş hali
Eski Hazine Müsteşarı ve CHP Parti Sözcüsü Faik Öztrak, TVF’nin yaptığı borçlanmaların merkezi bütçe tablolarında görünmediğine dikkat çekerek, “Tıpkı paralel bir Hazine gibi çalıştırılan fon, aktarılan varlıkları teminat gösterip, dışarıdan borç aramaya çıkıyor. Adeta dünün Düyûn-ı Umûmiye’sinin bugünün dünyasında Saray tarafından diriltilmiş hali. İktidara geldiğimizde bu fonu hemen kapatacağız” dedi. Bugüne kadar 63 milyar dolarlık özelleştirme yapan, halkın atadan dededen kalma varlıklarını hayırsız bir evlat gibi satıp savan Saray’ın, elde kalanları da bir fonda topladığını savunan Öztrak, “Fonun başına kendisi oturarak, hem Kamu İhale Kanunu hem de Sayıştay denetimi dışına çıkardı. Bir bağımsız denetim söz konusu ama bağımsız denetimden geçen yıllık mali tablo ve faaliyetler, kanuna göre, Cumhurbaşkanı tarafından görevlendirilecek merkezi denetim elemanları tarafından denetlenip raporlaştırılıyor. Yani Cumhurbaşkanı bizzat başkanı olduğu Türkiye Varlık Fonu ile ilgili denetim görevini kendisi kontrol ediyor” diye konuştu.
Üç otuz paraya Araplara mı satılacak?
Geçen günlerde Birleşik Arap Emirlikleri’nin Varlık Fonu yöneticisinin yaptığı Türk Lirası’ndaki değer kaybının kendilerine yeni fırsatlar yarattığı, Fon’un varlıklarını almak için bunun harika bir zaman olduğu sözlerini hatırlatan Öztrak, sözlerini şöyle sürdürdü:
“Bundan birkaç ay önce de Katar Dışişleri Bakanı ‘Türkiye’deki ekonomik sorunlardan ortaya çıkacak fırsatları dört gözle beklediklerini’ ifade etti. Böyle bakıldığında, Varlık Fonu dışarıda bu milletin varlıklarını üç otuz paraya kapatmak için bekleyenler için de önemli bir fırsat (!) gibi görünüyor. Milletin halini görmeyen, sesini duymayan hayat pahalılığı ve işsizlik arasında ezen Saray Hükümeti, kendisine varlığı, bu ülkenin vatandaşlarına darlığı reva görüyor. Biz CHP iktidarında Varlık Fonu’nu önce sıkı bir denetimden geçireceğiz. Bugüne kadar yapılan iş ve işlemleri tek tek inceleyeceğiz ve sorumlular hakkında gereğini yapacağız. Ve paralel Hazine’ye dönüşen bu fonu kapatacağız. Bu konuda gayet netiz.”
Dünyanın en büyük varlık fonları
Sıra Adı Varlıkları (milyon dolar)
1 Norveç Varlık Fonu 1.338.200
2 Çin Yatırım Birliği 1.222.307
3 Kuveyt Yatırım Otoritesi 737.938.500
4 Abu Dabi Yatırım Otoritesi 708.750.000
5 Singapur Yatırım Fonu 690.000.000
6 Suudi Arabistan Yatırım Fonu 620.000.000
7 Hong Kong Para Otoritesi Yatırım Portföyü 588.903.442
8 Singapur Temasek Holding Yatırım Fonu 484.441.000
9. Katar Yatırım Fonu 450.000.000
10. Çin Sosyal Güvenlik Fonu 447.358.000
Türkiye Varlık Fonu’nda hangi şirketler ve lisanslar var?
- Ziraat Bankası
- Halkbank
- Vakıfbank
- Borsa İstanbul
- Türkiye Petrolleri
- Milli Piyango
- TÜRKSAT
- Türk Telekom
- Turkcell
- Platform Ortak Kartlı Sistemler
- Türk Şeker
- ÇAYKUR
- Türkiye Sigorta
- Türkiye Hayat Emeklilik
- Türk Hava Yolları
- PTT
- İzmir Alsancak Limanı
- Türkiye Denizcilik İşletmeleri
- BOTAŞ
- Türkiye Petrolleri
- TVF Enerji
- TVF Rafineri ve Petrokimya
- Türkiye Maden
- Eti Maden
- Kayseri Şeker
- Nakit Karşılığı Şans Oyunları Lisansı
- At Yarışı Düzenleme ve Bahis Kabul Etme Lisansı
- 46 taşınmaz