Türkiye’de geçen yıl aralık ayında dolar/TL’deki kesintisiz yükselişin 18.4 lirayı aşmasıyla birlikte dövize olan talebi azaltmak için getirilen kur korumalı TL mevduat ürününde ilk üç aylık vade bu hafta doluyor. Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın 20 Aralık’ta açıkladığı ve dolar/TL’nin 10 liraya kadar gerilediği dönemde 22 Aralık’ta ilk hesaplar açılmaya başladı. İlk günlerde Merkez Bankası günlük döviz kuru açıklarken henüz faizle üst limit de getirilmemişti.
Dünya Gazetesi'nden Şebnem Turhan'ın haberine göre; KKM’nin devreye girdiği ilk hafta 24 Aralık itibariyle 29 milyar liralık bir katılım sağlanmıştı. Düşük kurdan KKM’ye giren gerçek kişiler faizin üzerinde bir kur yükselişi sağlandığı için kur farkı alacak. KKM hesaplarındaki kazançlardan stopaj da alınmıyor. Normal TL mevduatta ise stopaj uygulanıyor.
100 bin TL KKM ile ne kadar getiri sağladı
100 bin TL mevduatını kur korumalı TL mevduat ürününe 23 Aralık günü yatıran mudi 3 ay vade sonunda yüzde 17 faizle ne kadar getiri sağlayacak? O günkü dolar kuru Merkez Bankası verisine göre 11.63 lira seviyesinde. Kuru dünkü Merkez Bankası verisi olan 14.84 lira olarak alırsak o gün 8.6 bin dolar bugün 127.5 bin liraya çıkıyor. Yani yüzde 27,5’lik yükseliş söz konusu. O nedenle mevduat sahibine ödenecek 27,5 bin liranın 4,5 bin lirasını mevduat faizi nedeniyle banka, 23 bin lirasını da Hazine karşılayacak.
Yine örneğin 23 Aralık günü Merkez Bankası’nın o gün açıkladığı dolar/TL kuru 11,63’ten yüzde 17 faizle 3 aylık vadeyle KKM’ye 300 bin lira yatırım yapan mevduat sahibinin kazancı ne olacak? Dolar/ TL dün Merkez Bankası tarafından 14,84 lira olarak açıklandı. Dolar kurundaki artış yüzde 27,6 seviyesinde. Bu yüzde 17 faizin üzerinde bir yükselişe işaret ediyor. O nedenle bu gerçek kişi kurdaki yükseliş faizin üzerinde gerçekleştiği için kur farkı alacak. Basit bir hesapla 23 Aralık günü 11,63 liralık dolar/TL kuruyla 300 bin lira ile 25,8 bin dolar alınabiliyordu. Bugün 25,8 bin doların karşılığı 382 bin TL’ye çıktı. Yani mevduat yatırımcısı 382 bin lira alacak. Bunun yüzde 17 faizden 15 binini banka ödeyecekken kalan 67 binini Hazine ödeyecek. Bu hesap KKM’ye ilk giren mevduat yatırımcıları için kazançlı bir duruma işaret ediyor. Aralık sonundan itibaren dolar/TL yeniden yükselmiş ve 13,50 lira seviyelerinde ise uzun bir süre seyretmişti. Dolar/TL kuru o seviyelerden girenler 3 ayın sonunda bankanın ödediği faizden daha düşük bir kur değişimi olduğu takdirde yatırımcılar sadece mevduat faizi kazancını alacak. Yani hem kur farkı hem de mevduat faizi ödenmesi gibi bir durum söz konusu değil.
KKM'nin kamuya getireceği yük 40-70 milyar TL olabilir
KKM’nin Hazine ve Merkez Bankası’na getireceği yük konusunda ise farklı hesaplamalar yapılıyor. KKM’nin verilerini Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu (BDDK) haftalık olarak açıklamaya 14 Mart itibariyle başladı. Önce günlük olarak hem döviz hem TL dönüşümünü açıklayan BDDK artık sadece toplam mevduat büyüklüğünü yayımlıyor. Bunun yanı sıra hangi kurdan ne kadar mevduat bağlandığı da açıklanmıyor. Bu nedenle analistlerin KKM hesaplarının Hazine ve Merkez Bankası üzerinde oluşturacağı yüke ilişkin oldukça geniş bir aralıkta hesaplamaları bulunuyor. KKM, BDDK’nın 11 Mart itibariyle açıkladığı verilere göre 562 milyar lira seviyesine çıktı. Dolar/TL’nin ise 14,80 lira civarlarında olduğu düşünüldüğünde Hazine ve Merkez Bankası’na KKM faturasının 40-70 milyar lira arasında olması bekleniyor.
Peki bundan sonrası ne olacak? Dolar/ TL’nin geldiği seviye ve mevduat faizinde de gerilemenin olması, Rusya Ukrayna savaşı ve yüksek enflasyon bankacılara göre KKM ilgisini azaltabilir. Ve vatandaşlar yeniden yönünü döviz yönünde kullanabilir. Şirketler için her ne kadar vade 3 aya indirilmiş olsa da ilk getirildiğinde sağlanan vergi avantajı ortadan kalktığı için yine talebin düşük olması muhtemel. Bankacılık kaynakları politika faizinin 3 puanın üzerinde faiz üst sınırında bir değişiklik yapılıp yapılmayacağını ya da şirketler için yeni bir avantaj sağlanıp sağlanmayacağının izleneceğini dile getirdi.
İlk vadenin maliyeti 6 milyar TL
Bilkent Üniversitesi Ekonomi Bölümü Yarı-Zamanlı Öğretim Üyesi Dr. Burcu Aydın Özüdoğru hükümetin açıkladığı verilere göre 24 Aralık itibarıyla açılan KKM hesaplarının büyüklüğünün 29 milyar TL olduğunu hatırlatarak hesapların yüzde 14 -17 arasında ortalama yıllık mevduat faizi ile açıldığını ve 3 aylık getirisinin ortalama yüzde 3,9 olduğunu kaydetti.
Özüdoğru, “Merkez Bankası tarafından açıklanan gün sonu dolar kuru 22-24 Aralık tarihlerinde 11.88 idi. 21 Mart itibarıyla kapanış kuru ise 14,82 oldu. Kurdaki değişim yüzde 24,7. Bu durumda devlet tarafından karşılanması gereken 3 aylık getiri farkı 20.8 puan. 29 milyar TL’lik mevduat için de 6 milyar TL’ye denk düşüyor” dedi. Özüdoğru, KKM’nin büyüklüğü 562 milyar TL’ye ulaştığı göz önüne alındığında dövizdeki değer kaybının benzer düzeylerde devamının devletin üstleneceği getiri farkının 117 milyar TL’ye ulaşabileceğine dikkat çekti.
KKM ile stopaj avantajı da getirildiğini ve bunun 14 milyar TL’ye yaklaşacağını söyleyen Özüdoğru şöyle konuştu: “Hükümetin kuru ve dolayısıyla enflasyonu aşağı çekmek için kullandığı bu politikanın 2022 yılı bütçe gelirlerine maliyeti bu şekilde 140 milyar TL’yi bulmuş olacak. 2022 Bütçe Kanuna göre Merkezi Yönetim Bütçe gelirleri 1.4 trilyon TL. Bu kapsamda 2022’de vergi gelirlerinin yüzde 10’u KKM’ye tahsis edilmiş olunacak.”