Hazine ve Maliye Bakanı Nureddin Nebati, geçen hafta Anadolu Ajansı muhabirine otomobilde Özel Tüketim Vergisi (ÖTV) matrah düzenlemesinin 1 Aralık itibarıyla başlayacağını söyledi. Bu haber otomobil satışlarını durma noktasına getirirken, otomobili olan veya almayı düşünen milyonlarca vatandaş düzenlemenin kendisine getireceği avantajları araştırmaya başladı.
‘Otomobil üzerindeki ÖTV gizli bir servet vergisi’
İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi Maliye Bölümü Öğretim Üyesi Prof. Dr. Binhan Elif Yılmaz, günümüzde vergisiz (ÖTV+KDV) fiyatı en uygun olan araçların yaklaşık 150-200 bin TL bandında olduğunu vurgulayarak, “Tarifeye göre de ÖTV oranları yüzde 60-70’dir. O nedenle uygulamada yüzde 60’ın altındaki ÖTV oranları geçerliliğini kaybetmiş durumda. Yüzde 45-50 gibi ÖTV oranları fiiliyatta uygulanmıyor. O nedenle otomobil üzerindeki ÖTV bence bu haliyle ‘gizli bir servet vergisi’dir” dedi.
‘Geciken düzenleme nedeniyle ikinci elde durgunluk var’
Enflasyon ve kur artışı yaşanırken vergi matrahında güncelleme yapılmamasının Hazine yararına sonuç ortaya çıkardığını vurgulayan Yılmaz, “Hazine’nin ÖTV hasılatı artmaya devam etse de, hem otomobil talepleri olumsuz etkileniyor, hayaller öteleniyor hem de otomotiv sektöründe arz-talep makası giderek açılıyor. ÖTV sıfır otomobiller için geçerli olsa da, geciken matrah düzenlemeleri nedeniyle ikinci el araç piyasasında belirsizlik ve durgunluk yaşanıyor” diye konuştu.
‘2002 yılından bu yana 250 mal grubundan ÖTV alınıyor’
ÖTV’nin 2002 yılından bu yana hayatımızda olan bir tüketim vergisi olduğunu belirten Yılmaz, şunları söyledi:
- Bireylerin genel olarak tüketiminden vazgeçemeyecekleri akaryakıt, otomobil, cep telefonu, televizyon, sigara vb yaklaşık 250 “mal” grubundan alınmaktadır.
- ÖTV’de II sayılı listede yer alan motorlu araçlardan kayıt ve tescile tâbi olanların ilk iktisabı bir kereye mahsus olmak üzere ÖTV’ye tabidir. İkinci el olanlar kapsam dışındadır. ÖTV ilk defa trafiğe çıkacaklara uygulanır.
- Aslında uzay araçları ve uçaklar da ÖTV’ye tabidir ancak en yaygın kullanımı olan motorlu araçlar 1600 cm3’e kadarkiler olduğu için gündemde ÖTV matrah tartışmaları burada yoğunlaşıyor ve ekonomik, sosyal, siyasi yaşam için önemli bir gösterge halini alıyor.
- Enflasyon, kur artışı ve yurtdışı fiyatlardaki artış nedeniyle oran değişikliği matrah ayarlamaları gibi nedenlerle ÖTV II sayılı listede yıl içinde en az bir, en çok üç kez düzenleme yapılıyor.
- 2021 yılı içinde ÖTV matrahları 2.2.2021 ve 26.10.2021 tarihlerinde iki kez yeniden düzenlendi.
- 2021 Şubat-Ekim arasında $=7,1 TL’den 9,6 TL’ye yaklaşık %11,6 artarken, ÖTV matrahı sadece %8,2 artırıldı.
Motor silindir hacmi 1600 cm³'ü geçmeyenler | 2 Şubat 2021 tarihli II sayılı liste $=7,1 TL, €=8,6 TL |
ÖTV matrahı 85.000 TL’yi aşmayanlar | %45 |
ÖTV matrahı 85.000 TL’yi aşıp 130.000 TL’yi aşmayanlar | %50 |
| Diğerleri | %80 |
.
Motor silindir hacmi 1600 cm³'ü geçmeyenler | 26 Ekim 2021 tarihli II sayılı liste $=9,6 TL, €=11,2 TL |
ÖTV matrahı 92.000 TL’yi aşmayanlar | %45 |
ÖTV matrahı 92.000 TL’yi aşıp 150.000 TL’yi aşmayanlar | %50 |
Diğerleri | %80 |
‘Kur ataklarına rağmen matrah düzenlemesi yapılmadı’
- Ekim 2021’deki düzenleme sonrasında da kur atakları devam etti. Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası’nın aralık ayına kadar devam eden faiz indirimleri sonucunda 20 Aralık’ta dolar kuru 18 TL’nin üzerine çıktı. Dolayısıyla Ekim 2021 sonrasında kur artışı yüzde 90 olmasına, enflasyonist baskının ortaya çıkmasına ve otomobil fiyatlarına yansımasına rağmen ÖTV matrah düzenlemesi o dönemde yapılmadı. 20 Aralık sonrası KKM gibi enstrümanlarla kur artışı bir miktar dizginlenmeye çalışıldı. 13 Ocak 2022’deki ÖTV düzenlemesinde vergi matrahı sadece yüzde 30 artırıldı ancak bu matrah artışı hem kur artışı hem de yükselen enflasyonun altında kalmaya devam etti.
- Aynı düzenlemeyle vergi dilimlerinde de değişikliğe gidildi. Önceden yüzde 45, yüzde 50 ve yüzde 80 olan otomobildeki ÖTV oranları biraz daha kademelendirildi, yüzde 60 ve yüzde 70 oranları eklendi.
- Bugün itibarıyla otomobil alacak olanlar aşağıdaki tarifeye tabiler.
Motor silindir hacmi 1600 cm³'ü geçmeyenler | 13 Ocak 2022 tarihli II sayılı liste $=13,5 TL, €=15,5 TL |
ÖTV matrahı 120.000 TL’yi aşmayanlar | %45 |
ÖTV matrahı 120.000 TL’yi aşıp 150.000 TL’yi aşmayanlar | %50 |
ÖTV matrahı 150.000 TL’yi aşıp 175.000 TL’yi aşmayanlar | %60 |
ÖTV matrahı 175.000 TL’yi aşıp 200.000 TL’yi aşmayanlar | %70 |
Diğerleri | %80 |
‘Yüzde 80’lik ÖTV dilimindeki araçlarda oran yüzde 50’ye inecek’
Mevcut tarifeye göre matrahı 120-150 bin TL arası araçlar için ÖTV oranının yüzde 50 olarak uygulandığına dikkat çeken Yılmaz, “Eğer matrahlar yıllık yüzde 85,5’lik enflasyon, kur hareketleri ve yurt dışı fiyatlar dikkate alınarak artırılır ve 120-150 bin TL'lik matrah 220-275 bin TL'ye çıkarılırsa, bugünkü tarifeyle yüzde 80’lik ÖTV diliminde bulunan araçların ÖTV oranı yüzde 50’ye inecektir” şeklinde konuştu. Yılmaz, ÖTV matrahında değişiklik sonrası en çok tercih edilen otomobil modellerinden Renault Clio Joy SCe için fiyat hesaplamasını da şu şekilde yaptı:
'448 bin liralık otomobilin fiyatında 74 bin 667 liralık indirim olacak'
“Renault Clio Joy SCe model aracın liste satış fiyatı 22 Kasım itibarıyla 448.000 TL’dir. ÖTV oranı yüzde 80’dir. Aracın KDV matrahı ÖTV’li matrah olduğu için ayrıca yüzde 18 oranında KDV vardır. Dolayısıyla bu aracın vergisiz fiyatı 210.923 TL’dir. Ödenecek ÖTV 168.738 TL ve ödenecek KDV 68.339 TL’dir. Bu araç 200.000 TL’nin üstünde olduğu için yüzde 80 ÖTV dilimindedir. Matrah güncellemesi ekonomik koşullar dikkate alınacak şekilde yapılırsa aracın fiyatı aynı kalmakla beraber ÖTV dilimi yüzde 50’ye düşecektir. Bu durumda yeni ödenecek ÖTV 105.461 TL, KDV ise 56.949 TL olacaktır. Aracın yeni satış fiyatı ise matrah güncellemesi sonrası 448.000 TL’den 373.333 TL’ye inecektir.”