Borsa İstanbul’da alım satım işlemleri üzerinden alınması planlanan vergi tartışması endekslerin performansını olumsuz etkiledi.
Vergi henüz konuşulmaya başlamadan önce de 21 Mayıs’taki zirvesinden düzeltme hareketiyle gerileyen borsa endekslerinde ilk geçen hafta perşembe ortaya atılan vergi sonrası işlem hacmi 57 milyar lira, BİST100 endeksi ise yaklaşık yüzde 5 düştü.
Uzmanların yaptıkları hesaplamalara göre işlem hacmi düşmeden 270 milyon dolarlık bir vergi geliri elde edilebilecek işlem vergisi netleşmediği için bayram sonrası borsada olumlu gündemler nedeniyle beklenen ralli ise şimdilik mümkün görünmüyor. En önemli gündemler ise gri listeden çıkış ile Moody’s’in 19 Temmuz’daki kredi notu değerlendirmesiydi.
3.7 MİLYAR ADET DAHA AZ İŞLEM YAPILDI
Vergi tartışması ilk olarak 4 Haziran Perşembe günü gündeme geldi. O gün negatif kapanış yapan BİST 100 endeksi 3 Haziran kapanışta ise 10.556,8 seviyesindeydi. 3 Haziran günkü işlem hacmi ise 159.5 milyar liraydı. 10 Haziran kapanışta işlem hacmi 102 milyar liraya sert geriledi ve 5 işlem gününde 57 milyar dolarlık düşüş yaşandı işlem hacminde.
İşlem miktarında da adetsel düşüş oldu. 3 Haziran’da 9 milyar 76 milyon 496,2 bin işlem adedi gerçekleşirken 10 Haziran'da 5 milyar 343 milyon 909 bin adet işlem yapıldı. Bu 5 işlem gününde 3.7 milyar adet daha az işlem yapıldığını gösteriyor.BİST100 endeksi de 10.556,8 seviyesinden 10 Haziran kapanışta yüzde 5,3 geriledi ancak dün uzmanlara göre tepki alımları yaşandı. Uzun bayram tatili öncesinde bugün de nakde geçmek isteyen yatırımcılar nedeniyle bir düşüş görülebileceği konusunda da uyarıyor uzmanlar.
VERGİ TARTIŞMASI KÜÇÜK YATIRIMCIYI ETKİLEDİ
Böylece vergi tartışması hem işlem hacmini hem de endeks performansını sadece 5 işlem gününde negatif etkilemiş oldu. Bilgi veren bir piyasa uzmanı vergi tartışmasının netleşmemesinin küçük yatırımcıya kayıp yaşattığını vurgularken yabancı yatırımcı tam olarak gelmeden işlem vergisinin ise gelmemesi gerektiğine işaret etti. Piyasa uzmanına göre işlem vergisi borsadan yani TL enstrümanlarda olan yatırımcıların çıkışına dolarizasyonun ve yastık altının artmasına neden olabilecek. İşlem vergisiyle küsen yatırımcıyı geri getirmenin de çok zor olduğunu belirten piyasa uzmanı belli miktarların üzerinde işlem yapanlara verginin daha makul olduğunu ifade etti. Likiditeyi aşağı çeken önlemler zaten var Marbas Menkul Genel Müdür Yardımcısı Soner Kuru da, işlem vergisinin hacim ve likiditeyi engelleyecek negatif bir parametre olacağını belirterek sermaye piyasalarında likiditeyi aşağı çeken mevcut uygulamaların da bulunduğuna işaret etti. Kuru, 2018’den bu yana açığa satışın yasak olduğunu hatırlatarak swap limitlerindeki kısıtlamaların da likiditeyi baskıladığını üzerine bir de işlem vergisinin olumsuz etkisinin geleceğini dile getirdi.
Kuru, onbinde 1-2 olarak konuşulan oranların piyasa beklentilerinin üzerinde olduğunu söylerken şöyle devam etti: “Borsada işlem yapanların zaten belli bir maliyeti var. Ortalama komisyon oranları onbinde 2,5 seviyesinde. Banka aracı kurumları yüzde 2,9, banka dışı aracı kurumlar yüzde 1,8 seviyesinde komisyon uyguluyor. 100 bin liralık ürüne 18 lira komisyon ödüyorsunuz buna onbinde 1 vergi getirirseniz 10 lira olacak ve 18 liralık ürüne 10 lira vergi. Uzun vadeli yatırımcı için çok bir şeyi değiştirmez. Borsada en yüksek işlem hacmine ulaşan yüzde 5’lik kesim toplam hacmin yüzde 95’ini yapıyor. Yüksek frekanslı algoritmalar ve kademeli işlem yapanlar likiditeyi oluşturuyor. Kademeli işlem yapanlar onbinde 1-4 arası kazanç ile işlem yaparken bunlar onbinde 1 ek vergi ile karşılaşırsa işlem hacimleri belki yarı yarıya düşecektir.”
270 MİLYON DOLARLIK VERGİ OLASILIĞI
Geçmişe dönük bakıldığında son 365 günde borsanın 251 açık kaldığını ve onbinde 1 vergi işlem hacmine getirildiğinde günlük kur ile 270 milyon dolar gibi bir vergiyi işaret ettiğini vurgulayan Kuru, işlem hacimleri vergi sonrası düşeceği için bu kadar vergi toplanmasını çok düşük bir ihtimal olarak değerlendirdiğini belirtti. Kuru, ekonomi yönetiminin sağlıksız fiyat oluşumlarını engellemek için vergiyi gündemine aldığını söylediğini hatırlatarak “Hisse senedi piyasası ekonomiye, kamu yararına işlem yapıyor. Spekülatif kazançlar haricinde bu yıl şirketler halka arzlarla 50 milyar liralık finansman sağladı. Tasarruf sahiplerinin de enlfasyonist araçlara yönelmesini engelliyor ve yatırımlar TL enstrümanda kalıyor” dedi. Vergi tartışması olmasaydı Kuru bayram sonrası borsada ralli beklediklerini gri listeden çıkış ve kredi notu kararı gibi önemli gündemler olduğunu söyleyerek vergi konusu netleşmedikçe piyasada kalıcı bir yükseliş beklemediğini dile getirdi.